De Gezonde School-aanpak is onder andere een werkwijze voor scholen om op een structurele manier aandacht te besteden aan gezondheid. Het gaat hierbij om gezondheid in de breedste zin van het woord. Een veilige leefomgeving, welbevinden, gezond eten en bewegen beïnvloeden allemaal de gezondheid van kinderen. En op het VO spelen ook goede voorlichting rond seksualiteit, alcohol en drugs een rol.
Snoepmaand december
In de media verschenen de laatste tijd veel berichten over gezond eten en drinken tijdens de ochtendpauze. Elke leerkracht zal het belang daarvan inzien, maar hoe kun je in december, snoepmaand bij uitstek, ook aandacht besteden aan een gezonde leefstijl? Arianne: ‘Afspraken over gezonde traktaties en drinkwater in plaats van pakjes vruchtensap helpen scholen om te werken aan de gezondheid van leerlingen. Inhoudelijk is het Voedingcentrum onze kennispartner. Zij hebben veel tips over hoe je ook in deze decembermaand op gezonde voeding kunt letten.’ Ze benadrukt dat het goed is om kinderen bij het eet- en drinkbeleid te betrekken. ‘Zo ken ik een school waar kinderen in de klas hun schoen niet meer zetten, maar als klas een klassencadeau ontvangen. Ze mogen zelf nadenken over wat voor cadeau dat dan is. En als je een voorbeeld laat zien van komkommer gestanst in de vorm van een kerstboom, dan zien kinderen dat ze voor het kerstdiner ook gezonde gerechtjes kunnen maken. Veranderen begint al bij het opperen van dit soort ideeën.’
Themacertificaten
Gezonde School biedt praktische lesprogramma’s, projecten en voorbeeldbrieven om ouders te informeren. Scholen kunnen hier direct mee aan de slag. Ze kunnen zich laten beoordelen op verschillende thema’s en als ze aan de criteria op een bepaald gezondheidsthema voldoen, kunnen ze voor bijvoorbeeld het themacertificaat Bewegen en Sport het vignet Gezonde School aanvragen. Er zijn negen themacertificaten en als een school er eentje behaalt, mag het zich drie jaar lang Gezonde School noemen. Arianne adviseert scholen die Gezonde School willen worden, te beginnen met een onderwerp waar ze al veel aandacht aan besteden. Bij elk thema draait het om de combinatie van een lespakket, het betrekken van leerlingen en ouders, afspraken hoe je risico’s signaleert en hoe de afspraken in het schoolbeleid zijn opgenomen. Arianne: ‘Zo krijg je een onderwerp écht geborgd binnen een school.’ De aanvraag van het eerste themacertificaat kost 150 euro, deze betaalt een school alleen als de aanvraag goedgekeurd wordt. Tijdens de drie jaar dat dit certificaat geldig is, betalen scholen niets als ze andere certificaten aanvragen.
Het goede voorbeeld geven
Het kan erg lastig zijn om het beleid binnen school aan te passen. Arianne: ‘Als directeur moet je je team meekrijgen. De docenten moeten het goede voorbeeld geven en het beleid handhaven. Ook kinderen zijn een belangrijke partij en niet te vergeten: de ouders. Als je in de ochtendpauze alleen fruit en groente toestaat, dan moeten ouders dit ook meegeven aan hun kind.’ Het aanpassen van het voedingsbeleid moet je echt zien als een verandertraject.’ Op een basisschool in Vlijmen bestond er in de bovenbouw bij leerlingen en ouders nogal wat weerstand tegen het plan om alleen water te drinken tijdens de ochtendpauze. Daarop besloot de school een pilot te starten in de kleutergroepen, in het schooljaar daarna kwamen daar de groepen 3 en 4 bij, het jaar daarna 5 en 6, enzovoorts. Arianne: ‘We adviseren altijd om ergens de tijd voor te nemen, veranderen kost echt tijd.’
It takes a village to raise a child
Tot slot heeft dit programma een heldere website met talloze voorbeelden, uitleg over de certificaten en het waarom van Gezonde School. Arianne omschrijft dit waarom als volgt: ‘Een zeer ware uitspraak is: it takes a village to raise a child. Ouders zijn de primaire opvoeders, maar er is een enorme wisselwerking tussen de leerkracht en thuis. Leerkrachten kunnen kinderen aan het denken zetten en dat heeft invloed op thuis. Zo kreeg ik laatst van mijn tienjarige dochter te horen dat ik erg lang onder de douche sta. Dat zette mij aan het denken. School en thuis kunnen elkaar versterken. Het bevorderen van gezondheid is een maatschappelijke opdracht voor ons allemaal.’
Omgeving school beïnvloedt gezonde leefstijl
Het concept Gezonde School bestaat al twintig jaar. Het principe van Gezonde School, een integrale aanpak, is in de jaren ‘90 uit de Verenigde Staten overgewaaid en geland in Limburg. In Nederland heette het sinds 2001 de SchoolSlag-werkwijze. GGD Limburg begeleidde scholen bij het invoeren van activiteiten die gericht waren op de gezondheid van leerlingen. Hieruit is eerst de Gezonde School-Methode en later de Gezonde School-aanpak ontstaan. Aan het begin van deze eeuw is de aanpak landelijk omarmd en kreeg Gezonde School het karakter van een landelijk programma. De samenwerking tussen kennisinstituten en onderwijsraden is een logische. Arianne: ‘Scholen staan niet op zichzelf. Een school ligt in een bepaald soort wijk met bepaalde bewoners en een bepaalde inrichting van de omgeving. Die hebben allemaal invloed op de school en haar leerlingen. Elk soort wijk vraagt om een andere aanpak. Zo doet de ene groep ouders thuis al veel aan gezond leven en eten en de andere groep niet. En de ene mbo-school heeft een supermarkt op loopafstand en de andere niet.’
Feiten en cijfers
In Nederland zijn er op dit moment bijna 1300 scholen die het vignet Gezonde School hebben. Dit betekent dat ze één of meerdere themacertificaten hebben behaald. In percentages uitgedrukt heeft rond de 12 procent van alle basisscholen het vignet Gezonde School. Het programma Gezonde School beslaat de volgende gezondheidsthema’s:
- Bewegen en sport
- Welbevinden en sociale veiligheid
- Voeding
- Relaties en seksualiteit
- Roken en alcohol
- Milieu en Natuur
- Fysieke veiligheid
- Hygiëne, huid, gebit
- Mediawijsheid
Na het behalen van minimaal één certificaat mag je je als school drie jaar lang Gezonde School noemen. Jaarlijks controleert Gezonde School een aantal scholen die het via een steekproef selecteert. Kijk voor meer informatie op: www.gezondeschool.nl
Foto Arianne Westhuis: Rogier Bos
