Lees de wereld: kinderboeken bij wereldoriëntatie

auteur: Marc ter Horst

Het is een eenvoudige optelsom. Kinderen lezen te weinig en scholen komen tijd tekort voor wereldoriëntatie. Zou het dan niet handig zijn als kinderen meer zouden lezen in het kader van wereldoriëntatie en, andersom, tijdens de lessen wereldoriëntatie meer zouden lezen? Er zijn genoeg kinderboeken die zich prima lenen voor een les over de Romeinen, over evolutie of over vulkanen. Een goed boek stimuleert de nieuwsgierigheid bij wereldoriëntatie en een goede les wereldoriëntatie stimuleert de wens naar meer informatie, naar verhalen, naar boeken.

Veel kinderen mogen dan niet staan te springen om een boek te lezen, er zijn heel veel goede kinderboeken. Vaak staan ze vol met speelse illustraties, humor, spanning en rijke taal. En als het om fictie gaat, is het vaak ook nog eens een verhaal dat je op sleeptouw neemt.

Het juiste boek vinden

Maar hoe vind je boeken die passen bij het onderwerp van je les? Voor alle geschiedenisvensters zit je gebakken. Op canonvannederland.nl staat per venster een hele lijst met kinderboeken en -verhalen die aansluiten op het canonthema. Hadden ze dat voor aardrijkskunde en natuur ook maar. Maar daar moet je toch echt zelf naar op zoek. Bijvoorbeeld in de catalogus van de bieb. Je kunt natuurlijk ook een leesconsulent om advies vragen, naar de kinderboekwinkel gaan of een oproep doen op social media. ‘Wie weet er goede boeken bij het thema aarde voor de bovenbouw?’ Voeg de hashtag #leesknokploeg toe en je krijgt nog meer reacties. Het loont sowieso om goed op de hoogte te zijn van de jeugdliteratuur. Ga dus regelmatig naar de bieb en de boekwinkel, lees recensies, luister naar podcasts en volg uitgevers en liefhebbers op Instagram.

En dan?

Oké. Dan heb je het ideale boek gevonden voor, laten we zeggen, het thema WO2. En dan? Waarschijnlijk krijg je de directie niet zo ver om dertig exemplaren van Toen het oorlog was aan te schaffen. Maar je kunt er wel een paar bij de bieb halen en in de klas leggen. Bekijk het boek en bedenk welke onderdelen van je methode je ermee kunt vervangen of versterken. Je kunt je beperken tot het voorlezen van enkele fragmenten ter introductie van de les of juist je hele les rond het boek bouwen. Dat is natuurlijk nog best een klus. Doe dit dus vooral ook samen met collega’s of deel de lessen die je bedacht hebt met hen. Kijk in elk geval even of er lesmateriaal bij het boek is gemaakt door de uitgever of de auteur en of dit geschikt is voor jouw doel. In het geval van Toen het oorlog was is er echt van alles: kijkkaarten, een lesbrief, een Kahoot…

Je moet er wel wat voor doen

Je ziet dat kinderboeken niet zomaar één op één een methode of zelfs maar een hoofdstuk kunnen vervangen. En dat je als leerkracht nog best aan de bak moet om ze te integreren bij wereldoriëntatie. Je zult per boek of onderwerp je eigen lessen moeten samenstellen. Bedenk dan dat het onderwerp van je les er beslist meer van gaat leven én dat er altijd kinderen zijn die meteen het hele boek willen lezen. Vaak zijn dat zelfs de kinderen die zeggen dat ze niet van lezen houden. Kinderen worden zo enthousiaster voor wereldoriëntatie én voor lezen. Daar kun je best wat voor over hebben.

Fictie of non-fictie
Bij wereldoriëntatie denk je misschien het eerst aan informatieve boeken. Er verschijnen de laatste jaren inderdaad volop prachtige, heldere en grondige non-fictieboeken die stukken aantrekkelijker zijn en verdergaan dan de geijkte spreekbeurtboekjes. Maar ook fictieboeken komen goed van pas bij wereldoriëntatie. Denk bijvoorbeeld aan Spinder van Simon van der Geest bij een les over insecten, aan Het lied van de vreemdeling van Linda Dielemans bij het thema prehistorie of aan Honderd uur nacht van Anna Woltz bij het onderwerp klimaatverandering.

Vijf boekentips van Marc ter Horst

1. Briljante planten
   Over knappe koppen, boze bollen en ander geniaal groen. Wonderlijke feiten over planten die je echt nog niet wist, fantastisch verteld door Geert-Jan Roebers en met geweldige illustraties van Margot Westermann.
2. Het hele soepzootje
   De oerknal, de evolutie en de geschiedenis van de mensheid verteld aan kleuters door Floor Bal, met prachtige tekeningen van Sebastiaan Van Doninck.
3. Buiten is het oorlog
   Het aangrijpende verhaal van Anne Frank mooi en eerlijk verteld door Janny van der Molen.
4. Het wonder van jou en je biljoenen bewoners
   Deel twee van de indrukwekkende trilogie van Jan Paul Schutten en Floor Rieder, over het menselijk lichaam.
5. Lang geleden
   50 periodes uit de Nederlandse geschiedenis tot leven gewekt in 50 voorleesverhalen door Arend van Dam.

Over Marc ter Horst

Marc ter Horst is kinderboekenschrijver en bekend van onder andere De oma van de oma van mijn oma (handig bij geschiedenis), Palmen op de Noordpool (aardrijkskunde) en Viruswereld (natuur). Bij dat laatste boek is ook een gratis download beschikbaar: Viruswereld lesbrief.

Lees meer over wereldoriëntatie in het basisonderwijs.

Foto headerbeeld: Martin Dogger