Veelgestelde vragen Schatkist editie 3

In Schatkist leren we kinderen niet lezen. De strategie van zoemend lezen is dus niet aan de orde. Wat we wel doen is een strategie aanreiken om woorden zoemend te zeggen, uit te spreken met verlengde klankwaarde, als hulpmiddel om tot auditieve analyse – het hakken – te komen.

Oefeningen worden zo opgebouwd dat kinderen door zoemend te zeggen, zelf de klanken in woorden gaan horen en tot klankbewustzijn komen. Rekken ze bijvoorbeeld aaaap, dan is het makkelijker om ‘p’ als aparte klank te ontdekken. Omgekeerd kan de leerkracht een woord zoemend zeggen en kan kind het woord dan nazeggen en de afzonderlijke klanken benoemen.

Het zoemend zeggen is dus een hulpmiddel bij de auditieve analyse. Auditieve analyse of hakken blijft erg belangrijk als voorbereiding op het leesproces. Bij de taak van het lezen zelf moet je echter niet hakken. Daarom is het belangrijk deze vaardigheid van het hakken niet in te zetten bij het lezen zelf. Dat vertraagt kinderen om tot direct lezen te komen. Hakken is wel rechtstreeks nodig als je spelt.

Wat essentieel is in de voorbereiding voor technisch lezen, is fonemisch bewustzijn, de vaardigheid om afzonderlijke klanken in een woord te horen en ze te benoemen. Hiervoor is ‘zoemend zeggen’ een belangrijke strategie.

Door het verlengd uitspreken van woorden, worden klanken duidelijk ‘hoorbaarder’ voor kinderen, wat het makkelijker maakt om de klanken te benoemen.

Activiteiten bij de routine ‘rond de letter’ zijn zo opgebouwd dat kinderen door woorden zoemend te zeggen, zelf de klanken in woorden gaan horen en tot fonemisch bewustzijn of klankbewustzijn te komen. Rekken ze bijv. aaaap dan is het makkelijker om ‘p’ als aparte klank te ontdekken.

Omgekeerd kan de leerkracht een woord zoemend zeggen en het kind kan woord dan nazeggen en de afzonderlijke klanken benoemen.

Het zoemend zeggen is dus een hulpmiddel bij het verwerven van fonemisch bewustzijn en de auditieve analyse. Zoemend zeggen is in feite een tussenstadium bij het analyseren van woorden.

Hier komen geen schriftbeelden van woorden bij te pas. Het zoemend lezen is een strategie bij het lezen.

Zodra kinderen zelf spontaan teken-klankkoppelingen verwerven en zelf tot lezen komen van woorden waarin die letters in nieuwe combinaties voorkomen, dan spreken we van lezende kleuters.

Voor deze kleuters kan je wel met zoemend lezen werken. Stimuleer hen te lezen met een correct startgedrag waarbij ze de mondstand klaarzetten en de klanken aanhouden zodat ze in elkaar overvloeien zonder te hakken; dus zoemend gaan lezen.

Voor deze kleuters kan je na het verkennen van de klanken in het woord via zoemend zeggen het overeenkomstige schriftbeeld van het woord laten zien. Dit woord kunnen ze dan lezen met de strategie van zoemend lezen.

Het is essentieel dat je ook voor deze lezende kleuters het fonemisch bewustzijn en auditieve analyse verder blijft oefenen aan de hand van zoemend zeggen en hakken. Deze vaardigheden zijn namelijk belangrijk voor de verdere ontwikkeling van het technisch lezen en spelling.

In Schatkist editie 3 worden binnen één anker twee letters aangeboden, waarvan je er één kunt uitkiezen. Hiervoor zijn bij elk anker twee Zoemverhalen geschreven. Wij adviseren om negen ankers te behandelen in één jaar, wat dus automatisch wil zeggen: negen letters per jaar.

Als je ervoor kiest om beide letters uit het anker aan te bieden, dan kan dit. Ook kan je tijdens eigen thema’s de letters aanbieden. Je kunt hiervoor de Zoemverhalen gebruiken, want deze zijn los van de ankers inzetbaar.

In elk jaarpakket is er afwisseling tussen medeklinkers, korte klinkers, lange klinkers en tweetekenklinkers. Vaak krijgen wij de vraag of de ‘eu’ en de ‘au’ aan bod komen in de methode. Ja, deze letters worden aangeboden. Ook komen de lange klinkers (‘aa’, ‘oo’ enzovoorts) al in periode 2 aan bod, juist omdat bekend is dat beginnende lezers vaak moeite hebben met deze klanken. Op deze manier komen ze al eens met deze letters in aanraking voordat het formele leesonderwijs begint.

Het voorbereidend schrijven komt in ieder anker aan bod. Er worden tekens aangeboden zoals het horizontale streepje, het rondje en ook schrijfpatronen zoals de golf, krul en lus. Deze zijn op een speelse manier verwerkt in de Zoemplaten. Naar aanleiding van elk Zoemverhaal komt er een nieuw vriendje in het vriendenboekje van Zoem, met een letter en een schrijfpatroon of -teken. Pompom leert hierdoor schrijven en oma helpt hem hierbij. Samen met de kinderen van groep 2 gaat Pompom oefenen.

Meten en meetkunde is in de methode verwerkt door middel van de routine rekenschatten. In een schattendoos zitten allerlei spullen die activiteiten rond deze domeinen uitlokken. De schatkistkaarten rondom meten (licht, zwaar, groot, klein, lente, temperatuur etc.) en meetkunde (achter, naast, enzovoorts) helpen de kinderen hierbij. Ook op andere manieren komen meten en meetkunde terug, bijvoorbeeld in activiteiten met plattegronden en in bewegingsactiviteiten (oriënteren in de ruimte).

Zwijsen heeft ook de programma’s voor kinderdagverblijven en peuterspeelzalen Uk & Puk en Puk & Ko ontwikkeld. Beide maken gebruik van een registratiesysteem. Dit systeem sluit aan bij Schatkist editie 3. Het eind-vaardigheidsniveau van Uk & Puk is meegenomen in Schatkist editie 3. De leidster geeft de eindgegevens kinderdagverblijf van het kind door aan de leerkracht en op basis hiervan kan de leerkracht het beginniveau aangeven in Digiregie van Schatkist. Op basis hiervan kan dan een aanpak (ster, maan of zon) worden gekozen, zodat de leerkracht op de verschillende niveaus kan inspelen.

Onderstaand lijstje geeft de gemiddelde tijdsduur aan van Schatkist-activiteiten:

• Kringactiviteiten: 20 minuten
• Activiteiten in de speelzaal: 45 minuten
• Speelplaatsactiviteiten: 45 minuten
• Activiteiten in de hoeken: 25 minuten

Bij de weekkalender zijn er veel kleurenkaartjes beschikbaar, in tweevoud. Je kunt hierdoor zelf kiezen aan welke dagen je welke kleuren wilt koppelen. Als je schoolbreed een bepaalde kleur wilt gebruiken bij de weekplanningen (bijv. maandag is roze, dinsdag is groen etc.), dan kan dat dus.

De activiteiten binnen een anker zijn geordend op basis van inhoud en opbouw. Omdat ze elkaar opvolgen, is het niet aan te raden de volgorde van die activiteiten aan te passen. Bij de activiteiten ‘rond de letter’ moet je bijvoorbeeld eerst het Zoemverhaal aanbieden om vervolgens in te kunnen gaan op het alzijdig verkennen in de kennismaking. In het ankerthema bouwen de activiteiten hier dan weer op voort en in de afronding ook. Ook daar is dus een specifieke opbouw uitgewerkt die wij aanraden te volgen. De vrij in te plannen activiteiten kan je wel in volgorde aanpassen. Binnen een periode is de volgorde van welk anker je gebruikt wel vrij.

Wij schrijven niet voor hoe vaak er geobserveerd moet worden binnen een anker. We zeggen wel dat op domeinniveau per kind (dus zowel kinderen van groep 1 als groep 2) in elke periode een beoordeling gegeven moet worden. Dus een beoordeling over getalbegrip of over meetkunde. Deze beoordeling wordt gebaseerd op observaties. Het is dus aan te raden om per periode van drie ankers minimaal één observatie uit te voeren bij elk doel, maar dit is geen verplichting.

Er zijn per week twee activiteiten voor in de speelzaal. Dit zijn activiteiten voor grove motoriek. Het gaat dan om spelletjes, zoals tikspelletjes en bewegingsactiviteiten waarbij de kinderen moeten klimmen, duikelen, rollen, enzovoorts. Elke week is er een activiteit met groot materiaal (een activiteit waarbij een opstelling gemaakt moet worden) en een activiteit, een spelles of een les met ritmiek en expressie met klein materiaal (ballen, enzovoorts).

Deze vraag krijgen wij vaak, omdat niet in alle speel- en gymzalen een laptop en/of digibord aanwezig is. Helaas mogen wij de liedjes in verband met muziekrechten niet op cd uitbrengen. Als school kan je de liedjes wel zelf downloaden en op een cd zetten. Je mag als gebruiker namelijk wel zelf een kopie maken, maar deze niet verspreiden. Dit kan je als volgt doen:

• Open Digiregie en ga naar het tabblad Materialen, Lesmateriaal. Kies een anker en kies achter Materiaal: Liedjes en muziekfragmenten.
• Klik op de muzieknoot van de liedjes die je wilt downloaden. Je ziet dan een overzicht van mogelijkheden.
• Onder de kop ‘Gezongen en instrumentale versie downloaden’ kan je de verschillende versies downloaden. Als je bijvoorbeeld kiest voor ‘Download hier de gezongen versie en de instrumentale versie van alle liedjes in één keer’, dan krijg je de vraag of je deze wilt openen of opslaan. Klik op Opslaan.
• De bestanden worden onder de opgegeven namen opgeslagen. Je kunt uiteraard zelf de map aangeven waarin de liedjes moeten worden opgeslagen.
• Herhaal dit voor de routineliedjes en per anker voor de ankerliedjes en muziekfragmenten.

NB: Bij Schatkist editie 3 horen andere liedjes dan bij editie 2. Er zijn nieuwe liedjes voor de routines en de ankers en er zijn ook nieuwe algemene liedjes.

Als je kiest voor Schatkist, dan raden wij je de aanschaf van het Bijenhotel aan. De materialen zijn een wezenlijk onderdeel van de routine ‘rond de letter’. Zowel in de activiteiten als in andere materialen (het letterfilmpje, liedjes) wordt verwezen naar het Bijenhotel. Als je het Bijenhotel niet aanbiedt, dan komt een deel van de routine niet aan de orde.

Het schrijven gebeurt op kopieerbladen. Je print deze vanuit Digiregie. Deze bladen zijn vooral voor de kinderen van groep 2 bedoeld. Er is dus geen schrijfwerkboekje. We hebben hier specifiek voor gekozen omdat we niet weten welke ankers gebruikt gaan worden en we willen voorkomen dat een boekje slechts voor de helft gevuld gaat worden. Van de schrijfwerkbladen die je zelf print, kan je een boekje maken.

De inspectie geeft op haar internetsite het volgende aan: ‘Het is van belang of het observatie-instrument dat gebruikt wordt – of dit nu zelf is ontwikkeld of afkomstig is uit een commercieel kleutervolgsysteem – de kleuterontwikkeling en/of de leervorderingen op een gestructureerde wijze voor alle leerlingen in beeld brengt. Dit betekent dat de school een observatie-instrument of observatiesysteem gebruikt waarin het te observeren gedrag duidelijk is omschreven en dat er afspraken zijn over hoe en wanneer de observatiegegevens verzameld worden. Bij de beoordeling of de school gestructureerde observaties voor kleuters uitvoert, beoordeelt de inspectie niet of het observatieinstrument, observatiesysteem of kleutervolgsysteem genormeerd en/of gevalideerd is. Anders dan bij genormeerde toetsen is voor deze systemen namelijk geen onafhankelijke beoordeling van de betrouwbaarheid en validiteit beschikbaar’.