Veelgestelde vragen Pennenstreken editie 2

Ja, want schrijven helpt bij het leren. Ten eerste omdat je beter kunt lezen als je kunt schrijven, maar ook omdat schrijven een belangrijke ondersteuning is bij het automatiseren van kennis (zoals het leren van spelling). Als je notities maakt met de hand, begrijp je de leerstof beter dan wanneer je dat doet met een tablet of computer.

Veel scholen staan op het punt een keuze te maken voor een nieuwe schrijfmethode. Kies je voor verbonden schrift of blokschrift? Wij zetten de voordelen van beide schriften op een rijtje.

De voordelen van blokschrift:

• De lettervormen lijken veel op drukletters. Tijdens het leren lezen en schrijven zien kinderen daardoor letters die veel op elkaar lijken.
• Blokschrift is eenvoudig aan te leren, want er hoeven geen verbindingen gemaakt te worden.
• Blokschrift is goed leesbaar, ook als er minder netjes geschreven wordt.

De voordelen van verbonden schrift:

• Kinderen ontwikkelen een goed woordbeeld omdat de letters van één woord aan elkaar geschreven worden.
• De letters p, b, d en q lijken minder op elkaar dan in het drukschrift. Ze worden dus minder snel met elkaar verward.

Kinderen in groep 3 beginnen meteen met schrijven. Dat kan probleemloos omdat in de kleuterversie van Pennenstreken veel geoefend wordt met de grondvormen van alle letters. De leerlingen die naar groep 3 gaan, hebben daardoor een goede voorbereiding gehad.

Heb je in groep 1 en 2 niet gewerkt met Pennenstreken en wil je in groep 3 extra oefenen met schrijfvormen? Dan kan je daarvoor de schrijfvormfilmpjes gebruiken die zijn opgenomen in de leerkrachtsoftware.

Uit onderzoek is gebleken dat het leren van letters (lezen en schrijven) het meest effectief is als kinderen de letter tegelijkertijd leren lezen én schrijven. Daarnaast is het belangrijk dat geleerde letters meteen worden herhaald en toegepast. De kim-editie van Veilig Leren Lezen en Pennenstreken 2 volgen deze strategie.

In de schrijfboekjes 3a en 3b wordt telkens op de linkerpagina een nieuwe letter geleerd. Op de rechterpagina wordt deze letter toegepast in combinatie met eerder geleerde letters. Dat gebeurt door het schrijven van woorden en zinnen.

Op het voortgezet onderwijs hebben leerlingen een leesbaar handschrift nodig dat ze vrij snel kunnen schrijven. Daarom is het belangrijk dat ze hun handschrift gedurende de hele basisschooltijd onderhouden. Dat kan door het doen van schrijfoefeningen. Deze inspanning is nooit verloren omdat de leerlingen bij het doen van schrijfoefeningen ook andere lesstof automatiseren en herhalen.

We adviseren om samen met elke leerling te kijken welke pen of potlood het beste bij hem of haar past. Dat betekent dus dat kinderen in groep 3 niet langer standaard met een potlood schrijven.

Voor de ene leerling is een potlood wellicht nog steeds het beste schrijfgerei, maar een ander kan beter uit de voeten met een fineliner, balpen of gelpen. En dat is ook prima!

Laat de leerlingen daarom in de eerste weken van het schooljaar schrijven met verschillende materialen zodat jullie uiteindelijk samen de meest geschikte kunnen kiezen.

Dat is historisch zo gegroeid. Hoe we schrijven wordt namelijk grotendeels bepaald door het schrijfmateriaal dat we gebruiken. Wie vroeger met een spijker in natte klei kraste, kon het beste losse letters vormen. Monniken die schreven met inkt en een ganzenveer verbonden de letters juist, zodat de inkt langer uit hun ganzenveer kon vloeien. Zo ontstonden er verschillende schriften met losse en vaste letters.

Het schrijfonderwijs zoals wij dat nu kennen, is ontstaan in de negentiende- en eerste helft van de twintigste eeuw. Er werd in die tijd geschreven met een kroontjespen of vulpen met inkt. Verbonden schrift paste hier het beste bij. Omdat er tegenwoordig zoveel verschillende soorten pennen zijn, is het echter niet meer per se nodig om aan elkaar te schrijven.

Pennenstreken is zo ontwikkeld dat het werken in combinatiegroepen goed mogelijk is. Via de leerkrachtsoftware geef je instructie aan de ene groep, terwijl de andere groep zelfstandig werkt. Daarna geef je instructie aan de andere groep. De uitlegkaarten bieden tijdens het schrijven ondersteuning bij het zelfstandig werken.

Om een goede overstap te kunnen maken van blokschrift naar verbonden schrift is het belangrijk om het volgende te doen:

1. Leer leerlingen eerst de ontbrekende verbonden letters aan.
   Een groot aantal letters is bij blokschrift nagenoeg hetzelfde als bij verbonden schrift (de a, c, d en e bijvoorbeeld). Maar de blokletter b is wel heel anders dan de verbonden letter b. Die moet dus nog aangeleerd worden.
   In totaal zijn er veertien lessen om de ontbrekende letters aan te leren. Het tempo waarin je dit doet, kun je zelf bepalen. Als je twee keer per dag een lesje geeft, zijn de ontbrekende letters in twee weken tijd aangeleerd. De informatie vind je in het gebruikersdeel achter Basispoort.
2. Na het aanleren van de ontbrekende letters moeten kinderen − het liefst voordat zij in groep 4 de hoofdletters gaan leren − de verbindingen oefenen.
   Bij Pennenstreken onderscheiden we maar twee verbindingen: je maakt een bergje als een letter bij de schrijflijn eindigt en een bruggetje als de letter bij de bovenlijn eindigt (denk aan de b, o, v en w).
   Om kinderen deze verbindingen te laten oefenen, kun je het beste oefenboek 3c gebruiken (let op: niet schrijfboek 3c). Met dit oefenboek worden heel systematisch alle verbindingen herhaald en oefenen kinderen bovendien ook de ‘nieuw geleerde letters’.
   Het oefenboek bevat 23 oefenbladen die grotendeels zelfstandig te verwerken zijn. Mocht er aan het einde van groep 3 geen tijd meer zijn om in het boek te werken, dan kun je de bladen ook in het begin van groep 4 aanbieden.

Het klinkt misschien weinig: één schrijfles per week, maar met de acht basisschrijfvormen die in het kleuterdeel van Pennenstreken 2 aan bod komen, oefenen de kleuters twee jaar lang elke week. Ook de jongste kleuters doen namelijk in de kring al mee met de schrijfvormfilmpjes, waarbij ze de vormen in de lucht en bij elkaar op de rug maken.

De oudste kleuters oefenen de vormen in het groot op de wand (krijtbord/schilderbord) en kleiner op papier en in hun kleuterschrijfboekje. Daarnaast werken alle kleuters aan motorische activiteiten, zoals de oog-handcoördinatie, de pincetgreep, de pengreep, een goede zithouding, én is er een wekelijkse kringactiviteit zodat de leerlingen goed voorbereid zijn op het schrijven in jaargroep 3.