Didactiek en inhoud Semsom in groep 3
Semsom
Semsom integreert doelgericht bewegen en spelen in iedere les. Onderzoek toont aan dat bewegend en spelend leren bijdraagt aan: een betere motivatie, een hogere concentratie en het beter onthouden van de lesstof.
Aanvankelijk rekenen met Semsom is de enige rekenmethode die specifiek ontwikkeld is voor de behoeftes van leerlingen in groep 3 en 4. Semsom groeit mee met jouw leerlingen en heeft bewegend en spelend leren geïntegreerd in iedere les.
Didactiek Semsom groep 3
Aanvankelijk rekenen gaat over optellen en aftrekken, redeneren, rekenen met getallen tot en met twintig en over formeel tellen met grotere getallen. Goed leren rekenen is een belangrijke voorwaarde voor succes op school én in de huidige en toekomstige samenleving. Leg daarom in groep 3 een stevige basis, maar vergeet daarbij niet dat kinderen in groep 3 letterlijk een groep apart zijn. Zij hebben ander rekenonderwijs nodig dan de leerlingen in groep 4 en hoger.
Reken met Semsom: 6 pijlers
Aanvankelijk rekenen met Semsom is opgebouwd rondom zes pijlers:
- Spelen: Semsom integreert doelgericht bewegen en spelen in iedere les en in de rekenhoek.
- Handelen: Semsom gebruikt het handelingsmodel om het rekenonderwijs nauwkeurig af te stemmen op het handelingsniveau van de leerlingen.
- Denken: Semsom stelt vragen die álle leerlingen tot nadenken uitnodigen en waarover alle leerlingen kúnnen nadenken.
- Instructie: Semsom laat leerkrachten een rolmodel zijn bij informeel leren en zorgt dat de formele instructie kort en interactief is.
- Oefenen en automatiseren: Met Semsom oefenen leerlingen doelgericht en gevarieerd en automatiseren zij op het juiste niveau.
- Samenwerken: Semsom laat leerlingen samenwerken, daar waar het kan en leerzaam is.
Wil jij meer weten over de 6 pijlers voor goed aanvankelijk rekenen? Vraag dan de Whitepaper voor Aanvankelijk rekenen aan.
Bewegend en spelend leren
Semsom integreert doelgericht bewegen en spelen in iedere les. Onderzoek toont aan dat bewegend en spelend leren bijdraagt aan: een betere motivatie, een hogere concentratie en het beter onthouden van de lesstof. Hoe?
- Betere motivatie: Kinderen hebben een natuurlijke drang om te ontdekken, te spelen en te bewegen. Daarnaast moeten vooral jonge kinderen hun tomeloze energie kwijt. Door spel en beweging in iedere rekenles terug te laten komen, houd je de aandacht van de klas beter vast en zorg je ervoor dat kinderen met plezier gaan rekenen.
- Betere concentratie: Er is een positieve relatie tussen fysieke activiteit, hersenstructuur en cognitieve functies (verwerken van informatie). Als je beweegt tijdens het maken van een som stroomt er extra bloed naar je hersenen. Hierdoor functioneren je hersenen beter en kun je je beter concentreren op het uitrekenen van de som. Een mooi bijeffect van het bewegen, is dat er dopamine vrijkomt die ervoor zorgt dat je minder zenuwachtig bent. Hierdoor durven kinderen makkelijker fouten te maken. Iedereen weet: fouten maken is goed, want daar leer je van.
- Het beter onthouden van de lesstof: Ervaringsgericht leren draagt bij aan een betere opslag van de lesstof in het geheugen. Door de lesstof te koppelen aan een ervaring (spel of beweging) dient die ervaring als een soort ezelsbruggetje om de stof te onthouden. Door te bewegen gebruik je bovendien meer zintuigen, waardoor de stof ook beter beklijft.
‘Het is een fijne methode die aansluit op de natuurlijke behoefte van jonge kinderen om te willen bewegen. Daarnaast is het heel prettig om met weekdoelen te werken. Ook het werken met materiaal vind ik heel passend bij jonge kinderen.’
Annemiek Wolf (Juf Annemiek), OBS de Wissel, Haren
Samenwerkend leren
Samenwerkend leren is één van de belangrijkste pijlers binnen Semsom, het leidt namelijk tot betere leeropbrengsten. Waarom? De leerlingen zijn actief bezig en door samen te werken wordt het leerproces ook voor de leerkracht zichtbaar omdat leerlingen hardop moeten denken en doen. Daarnaast ontwikkel je met Semsom al in de onderbouw de verantwoordelijkheid voor het eigen leerproces bij jonge kinderen doordat leerlingen specifieke taken krijgen tijdens het samenwerken. Denk hierbij aan: tijd bewaken en zorgen voor gelijke inbreng van de groep. Dit is een belangrijk instrument voor zelfstandig leren. Semsom zorgt voor samenwerkend leren activiteiten in vrijwel iedere Semsom les en tijdens de bewegende en spelende activiteiten.
Leerlijnen
De leerlijnen van Semsom zijn volledig in lijn met de kerndoelen van het primair onderwijs en de nieuwe tussendoelen en leerlijnen van het SLO.
‘Het niveau van Semsom ligt echt hoger dan ik gewend ben in groep 3. De resultaten zijn veel beter en de leerlijn automatiseren is goed.’
Mirjam Neerincx (Juf Mirjam), De Coppele, Oisterwijk
Automatiseren aan de hand van de rekenmuur
Om een sterk rekenfundament te leggen, gebruikt Semsom de rekenmuur van Bareka. Omdat het automatiseren naast begripsvorming heel essentieel is voor jonge rekenaars, doen we dit vaak en op verschillende manieren. Zo start je iedere les met een klassikale automatiseringsoefening.
Één doel per week
Iedere week werken de kinderen gericht aan één nieuw rekendoel. Stap voor stap werk je met Semsom het nieuwe doel uit en verwerken de leerlingen wat ze geleerd hebben.
Instructiemodel
Bij Semsom maak je daar waar nodig gebruik van het directe instructie model. Stap voor stap leer je kinderen nieuwe lesstof aan. Door de lesfases van ‘ik wij jullie jij’ neem je de kinderen mee in het stapsgewijs zelfstandig lesstof toepassen.
‘Er zit een goede opbouw in Semsom. Het EDI model maakt het voor de leerkracht ook fijn werkbaar.’
Vivian Steinbusch (Juf Vivian), BS Overhoven, Sittard
Intergratie van de ERWD-modellen
Om tijdig te anticiperen op rekenproblemen, zijn in Semsom op een zichtbare en niet-zichtbare manier drie modellen uit het ERWD-protocol verwerkt. Het gaat om het Handelingsmodel, het Drieslagmodel en het Hoofdfase model.
Eigenaarschap
Stap voor stap leert Semsom kinderen om zelf bij te houden welke leerdoelen ze behaald hebben en aan welke leerdoelen ze nog moeten werken. In ieder werkboek staat een overzicht van de leerdoelen. Met behulp van de plaatjes erbij, begrijpen de kinderen de doelen goed.
‘Kinderen worden met Semsom flexibele rekenaars doordat het doel op verschillende manieren wordt ingeoefend. Semsom heeft mooie materialen en alles is echt af.’
Ilse van der Heijden (juf Ilse), Noorderlicht, ’s-Hertogenbosch
Opbouw
Het jaarprogramma van Semsom telt 35 weken en bestaat uit negen blokken, waarvan één start- en één eindblok. Ieder blok telt vier weken, met uitzondering van het eindblok, deze telt drie weken. Per blok werken leerlingen in één werkboek. In de laatste week van het blok heb je een bloktoets, met uitzondering van het startblok.
Parkeerweken
Semsom telt daarnaast nog vijf parkeerweken. Deze vul je zelf in of ze zijn te gebruiken voor de uitloop van het lesprogramma of de herhaling van de leerstof. Wil je liever het programma volgen? Dan zorgen wij voor lessuggesties. De parkeerweken zijn geheel flexibel en je kunt ze ook op een ander moment inplannen.
Opbouw blokken en lestypen
Semsom heeft een vaste structuur waarin alle domeinen goed aan bod komen en bestaat uit de volgende lestypen:
- Basisles: In de basisles neem je het weekdoel door. Het weekdoel is opgedeeld in vier lesdoelen.
- Meer/weer les: In de meer/weerles herhaal je de weekdoelen en verdiep of remedieer je op verschillende (speelse) manieren.
- Toetsles: In de toetsles wordt een bloktoets afgenomen die de kennis van de leerling meet over de behandelde stof van het afgelopen blok.
- HRV les: Herhaling, remediëring en verrijking les. Wanneer een leerling bij een toets uitvalt, kun je deze tijd gebruiken om de stof uit het blok te herhalen en remediëren. Leerlingen die de stof onder de knie hebben, krijgen tijd om zich te verdiepen.
- Speelles: In de speelles herhaal je doelen van het afgelopen blok met diverse spelactiviteiten (start schooljaar t/m blok 4).
- Onderzoeksles: In de onderzoeksles werk je praktische doelen op onderzoekende wijze uit. Hierin is veel aandacht voor meten en meetkunde (blok 4 t/m eindblok).
| Blok | Week | Maandag | Dinsdag | Woensdag | Donderdag | Vrijdag |
| Start | 1 t/m 4 | Basisles | Basisles | Basisles | Basisles | Meer/ weerles |
| 1 t/m 4 | 1 t/m 3 | Basisles | Basisles | Basisles | Basisles | Meer/ weerles |
| 1 t/m 4 | 4 | Toets | HRV-les | HRV-les | HRV-les | Speelles |
| 5 t/m 7 | 1 t/m 3 | Basisles | Basisles | Basisles | Basisles | Meer/ weerles |
| 5 t/m 7 | 4 | Toets | HRV-les | HRV-les | HRV-les | Onderzoek |
| Eind | 1 t/m 3 | Basisles | Basisles | Basisles | Basisles | Meer/ weerles |
Lesopbouw
De lessen van Semsom hebben een duidelijke en herkenbare structuur. Hieronder zie je een voorbeeld van de meest voorkomende lesvorm: de basisles.
| Onderdeel basisles – duur | Uitleg |
| Automatiseren – 10 min. | Om voorkennis te activeren begint iedere Semsom-les met bewegend of spelend automatiseren. |
| Op verkenning – 5 min. | Je verkent klassikaal met de kinderen het nieuwe lesdoel. |
| Instructie – 10 min. | Tijdens de interactieve instructie volg je de EDI-methodiek (ik, wij, jullie, jij). Dit is meer dan alleen instructie geven; je gaat met de kinderen aan de slag om het lesdoel uit te leggen. |
| Checkmoment | Na de instructie kun je met behulp van het checkmoment (met een controlevraag) zien welke kinderen het voldoende hebben begrepen en welke kinderen mee mogen in de verlengde instructie. |
| Zelfstandig werken / verlengde instructie – 20 min. | Leerlingen kunnen zelfstandig aan de slag met de stof in hun werkboeken. De kinderen die nog extra uitleg nodig hebben, gaan mee in de verlengde instructie. |
| Bewegend en spelend leren – 10 min. | Na het maken van de opdrachten is er tijd voor bewegende of spelende activiteiten. Alle geïntegreerde activiteiten kennen een binnen- en buitenvariant. |
| Lesafsluiting – 5 min. | Tijdens de lesafsluiting reflecteer je gezamenlijk op de gemaakte opdrachten en kijk je alvast vooruit naar het volgende doel. |
Flexibele lesopbouw
De kern van de les is: op verkenning, instructie en zelfstandig werken. Het is belangrijk dat deze lesfasen elkaar op deze manier opvolgen, zodat je zeker weet dat je je lesdoel haalt. De andere lesfasen kun je, wanneer jou dat beter uitkomt, flexibel indelen gedurende de dag. Zo kun je er bijvoorbeeld voor kiezen om het bewegend en spelend leren onderdeel te verschuiven naar een moment rond de pauze.
‘Semsom heeft een goede opbouw van de methode met o.a. het muurtje van Bareka. Het bewegend leren, de materialen en een doel per week en het hoge niveau is een pluspunt van Semsom. Het is een leuke methode met goede resultaten.’
Sandra Voermans (Juf Sandra), Obs ’t Kofschip, Papendrecht
Differentiatie
Semsom heeft geen vaste differentiatiegroepen. Rekenen is een breed vak en een leerling kan in de verschillende domeinen wisselend presteren. Kinderen leren dat er capaciteiten zijn die ze wél kunnen ontwikkelen en grip hebben op hun eigen ontwikkeling (growth mindset). Doormiddel van het checkmoment in iedere les, kun je op een haalbare manier nagaan welke leerlingen het lesdoel beheersen en welke leerlingen verdere instructie of hulp nodig hebben. Zo werkt ieder kind op zijn eigen niveau.
Vanaf blok 1 geven we al extra aandacht aan de sterke rekenaars. Vanaf blok 1 zijn er iedere basisles twee verdiepingsoefeningen in het werkboek (opgaven met een blaadje). Ook krijgen de rekensterke leerlingen 2 keer per week een verdiepende instructie aansluitend bij het weekdoel.
Bij de meer/weer les aan het einde van elke week zijn er ook altijd verdiepingsoefeningen. Als ze hiermee klaar zijn, werken ze verder aan de activiteitenkaarten aansluitend bij het weekdoel. Leerlingen kunnen ook nog op eigen niveau verder werken aan het Rekenmuurtje. Hierbij kun je gebruikmaken van de software en de automatiseerkaarten.
Vanaf blok 5 kunnen de leerlingen ook compacten. Ze maken dan de 2 uitdagende oefeningen in het werkboek en daarnaast werken ze verder in het Semsom Pluswerkboek en de activiteitenkaarten. Het bijzondere aan het Semsom Pluswerkboek is dat kinderen aan dezelfde doelen werken als de rest van de klas, maar opdrachten krijgen die hoger in de taxonomie van Bloom zitten. Zo krijgen ze voldoende uitdaging en is de instructie ook voor hen relevant.
‘Semsom heeft een goede opbouw. Veel aandacht voor automatiseren. Ook leerlingen met NT2 achtergrond kunnen goed meekomen met Semsom!’
Soraya de la Rie (Juf Soraya), Leimundo, Leiden
Toetsing en observatie
Iedere les krijg je de kans om met het checkmoment te controleren of leerlingen jouw instructie hebben begrepen. Jouw bevindingen noteer je vervolgens op het volgblad, dit kan digitaal via het dashboard of middels een downloadbaar formulier.
Daarnaast heeft Semsom ieder blok, met uitzondering van het startblok, een bloktoets om te controleren of alle kinderen op het gewenste niveau zitten. Deze toets is gepland op de maandag in de vierde week van het blok. De bloktoets gaat altijd over de doelen uit het voorgaande blok en wordt afgenomen in het toetsboek. Je maakt een analyse van de toets aan de hand van het registratieblad zodat je in de volgende lessen passende instructie met oefeningen kan aanbieden. Ook het registratieblad is digitaal beschikbaar of als download beschikbaar in de leerkrachtensoftware. Leerlingen die alle leerdoelen goed beheersen, krijgen de mogelijkheid zich te verdiepen.
Combinatiegroep 3-4 met Semsom
Heb je een combinatiegroep? Semsom werkt goed in een combinatiegroep omdat de lesopzet van Semsom flexibel is. Daarnaast zijn de activiteiten van groep 3 (automatiseren en bewegend en spelend leren) relatief eenvoudig te combineren met een hogere of lagere jaargroep, door kleine aanpassingen in de opgaven. Interactie is bovendien enorm belangrijk in het leerproces van de leerling. Leerlingen leren immers van en met elkaar tijdens de les. Zowel op sociaal- als cognitief vlak.
Klassenorganisatie
Door middel van een goede klassenorganisatie en het combineren van lesonderdelen kun je beide groepen goed de aandacht geven die zij nodig hebben. Bij een basisles bied je leerlingen van groep 4 tijdens de lesfasen ‘automatiseren’ en ‘bewegend en spelend leren’ een hoger niveau van de lesstof aan.
Met een kleine niveau-aanpassing in de opgaven zijn de activiteiten van groep 3, in de lesfases automatiseren en bewegend en spelend leren, eenvoudig te combineren met de activiteiten van groep 4.
Voorbeeld:
Getallen maak je daar waar kan groter en bewerkingen wat moeilijker zodat groep 4 wordt uitgedaagd. Bijv. 13+6 voor groep 3 en 43+6 voor groep 4. Tevens wordt groep 3 uitgedaagd bij de grotere getallen en de bewerkingen van groep 4. Hier rekenen zij dus ook mee. Als kleinere getallen en eenvoudige bewerkingen voor groep 3 aan bod komen vindt het consolideren plaats voor groep 4. Zij onderhouden hiermee deze bewerkingen, zodat de automatisering van de leerlingen op een zeer hoog niveau blijft.
| Lesfase basisles | Groep | Aanpassingen |
| Automatiseren – 10 min. | 3 en 4 samen | Bewegende, spelende lesfase. De leerkracht biedt de lesstof op een hoger niveau aan voor groep 4 leerlingen. B.v. 5+2 (groep 3) wordt 50+20 (groep 4). |
| Op verkenning – 5 min. | 3 en 4 samen | |
| Instructie – Checkmoment 10 min. | 3 en 4 samen | |
| Zelfstandig werken / verlengde instructie – 20 min. | Zelfstandig werken 3/4 Kinderen die voldoende hebben gehad aan de instructie kunnen nu zelfstandig gaan werken. | Verlengde instructie ma: Verlengde instructie groep 3 di: Verlengde of verdiepende instructie groep 4 wo: Verlengde instructie groep 4 do: Verlengde of verdiepende instructie groep 3 |
| Bewegend en spelend leren – 10 min. | 3 en 4 samen | De leerkracht biedt de lesstof op een hoger niveau aan voor groep 4. B.v. 5+2 (groep 3) wordt 50+20 (groep 4). |
| Lesafsluiting – 5 min. | 3 en 4 samen |
Doorgaande leerlijn
Aanvankelijk rekenen met Semsom sluit naadloos aan op het kleuteronderwijs. Ook de overgang naar groep 4 verloopt soepel, ongeacht de methode die ze gebruiken. Hoe dat kan?
- Semsom stelt hoge, reële einddoelen voor alle leerlingen. Doordat je de doelen van het eerste blok in groep 4 al in groep 3 hebt geoefend, krijgen leerlingen begin groep 4 de ruimte om te wennen aan de nieuwe rekenmethode.
- Semsom zorgt voor een geleidelijke overgang naar de rekenmethode van groep 4. Het eindblok van Semsom is een herhaling van de belangrijkste doelen van eind groep 3.
- Het rekenaanbod sluit aan bij de SLO-doelen van groep 3 (SLO). Hierdoor weet je als leerkracht zeker dat de leerlingen goed voorbereid zijn op het lesaanbod van groep 4.
Voor een paar methodes hebben we de doorgaande leerlijn verder uitgewerkt. Heb jij een vraag over de doorgaande leerlijn naar jouw specifieke methode in groep 4? Maak dan een afspraak met één van onze methodeadviseurs of neem contact op met onze klantenservice.
In het onderstaande overzicht vind je de einddoelen van het reguliere aanbod van Semsom. Een aantal van deze doelen ligt iets hoger dan het reguliere aanbod van andere rekenmethodes in groep 3. Hierdoor hebben de leerlingen bij de start van groep 4 een voorsprong. Een gedeelte van de lesstof in begin groep 4 is namelijk herhaling. Leerlingen krijgen de kans om na de zomervakantie lesstof te herhalen en te wennen aan de nieuwe rekenmethode.
| Getallen | Bewerkingen | Meten, tijd en geld | Meetkunde | Verbanden |
| Telrij en getallenrij 100 Getallenlijn 100 plaatsen en lezen Getallen 100 splitsen en samenvoegen in tientallen en eenheden | Optellen en aftrekken naar analogie t/m 20 (tussen 10 en 20) Optellen en aftrekken via de tien t/m 20 Hoeveelheden herhaald optellen t/m 20 Hoeveelheden eerlijk verdelen t/m 20 Automatisering: splitsen, optellen en aftrekken t/m 10 | Lengte, omtrek en oppervlakte met natuurlijke maten Lengte meten Begrippen met gewicht Begrippen met inhoud Dagdelen, dagen, maanden en seizoenen Gebeurtenissen verbinden aan tijdsduur en dagdelen Analoge klok: hele – en halve uren Digitale klok: hele uren Tijdsduur berekenen Systeem kopen en betalen Bedragen maken met biljetten 5 en 10 euro en munten 1 en 2 euro Bedragen maken met munten 5, 10, 20 en 50 eurocent. | Vormen sorteren op kenmerken Schaduw tekenen Routes lezen en beschrijven Eenvoudige plattegrond lezen Meetkundige begrippen en figuren Vouwwerk Bouwsels tellen en bouwen a.d.h. van plattegrond Patronen (af)maken Uitslagen bij figuren Standpunten (Tangram) figuren maken Spiegelen | Beelddiagram Staafgrafiek |
Speciaal basisonderwijs
Semsom is ook geschikt voor speciaal basisonderwijs. Semsom zit boordevol doelgerichte bewegende en spelende activiteiten en we besteden veel aandacht aan automatiseren. Semsom gebruikt heldere niet-talige instructies en ieder kind kan op zijn of haar eigen niveau werken. De bladspiegel van de werkboekjes is rustig, zo raken kinderen niet snel afgeleid tijdens het werken in de boekjes.
Er is geen aangepaste versie van Semsom nodig; vanuit het basisprogramma pas je eenvoudig het aanbod en de leertijd aan.