Formatief evalueren en rubrics in Taaljacht

Met de rubrics in Taaljacht heb je een krachtig instrument in handen om formatief evalueren concreet toe te passen. Hieronder laten we zien hoe de cyclus van formatief evalueren in Taaljacht is uitgewerkt.

Formatieve evaluatie

De cyclus van formatief evalueren van Gulikers & Baartman is voor Taaljacht vertaald naar heldere lesdoelen met duidelijke succescriteria. De blokdoelen zijn opgenomen in een rubric Start (op magneetbord of in het werkboek), de succescriteria in een afsluitende rubric. Zo maakt Taaljacht formatief evalueren concreet. De rubrics worden altijd gebruikt binnen een lessenserie in plaats van binnen één les. Aan de hand van een lessenserie (thema: Verhalen zijn overal – groep 5, blok 2) laten we hieronder zien hoe de cyclus per fase in Taaljacht is uitgewerkt.

Lees het artikel Rubric in je taalles: zo ga je ermee aan de slag! als je meer wilt weten over formatief evalueren.

Fase 1: Verwachtingen verhelderen (feedup)

De leerkracht benoemt de blokdoelen van het thema ‘Verhalen zijn overal’:

• Ik kan benoemen waar ik verhalen zie en hoor.
• Ik kan een fantasieverhaal schrijven.
• Ik kan een fantasieverhaal voorlezen.

De leerlingen schalen zichzelf in aan de hand van de rubric waarin de blokdoelen staan.

Fase 2: Leerlingreacties ontlokken en verzamelen

De leerkracht geeft de basislessen (les 1-8) uit de lessencyclus. In iedere les wordt er instructie gegeven bij het lesdoel. Bijvoorbeeld:

• Verken wat de kenmerken zijn van een fantasieverhaal.
• Ontdek hoe je bijvoeglijke naamwoorden kunt gebruiken om iemand te beschrijven.

Na iedere instructie geeft de leerkracht een opdracht waarmee de leerlingen het lesdoel verwerken en waarbij ze hun kennis en vaardigheden zichtbaar maken. Ze voegen bijvoorbeeld bijvoeglijke naamwoorden toe aan het eigen fantasieverhaal. De leerlingen volgen de instructies van de leerkracht en gaan daarna aan het werk met de opdracht. Ze verrijken hun fantasieverhaal door personages te beschrijven aan de hand van bijvoeglijk naamwoorden en werken zo aan de lesdoelen.

Fase 3: Reacties interpreteren en analyseren

Fase 3 vindt binnen Taaljacht op 2 niveaus plaats:

1. Lesniveau
   De leerkracht observeert tijdens de instructie en controleert met de checkvraag in hoeverre de de leerlingen de instructie hebben begrepen.  Op basis daarvan bepaalt hij, zij of hen welke leerlingen verlengde instructie nodig hebben en welke leerlingen zelfstandig met het lesdoel aan de slag kunnen.
2. Blokniveau
   Leerlingen werken binnen een blok ook altijd aan een grotere eindtaak. In deze eindtaak passen ze de opgedane kennis en vaardigheden binnen de lessen toe. In dit geval (groep 5, blok 2) is de eindtaak het schrijven van een fantasieverhaal. De leerkracht kijkt les 6 versie 1 van het verhaal na aan de hand van de succescriteria en formuleert de feedback.

Fase 4: Communiceren over resultaten met de leerling (feedback)

Lesniveau
In iedere basisles volgt na de fase begeleid inoefenen altijd een checkvraag. Aan de hand van observaties tijdens de instructie en de antwoorden op de checkvraag kan samen met de leerling worden bepaald of de leerstof zelfstandig verder ingeoefend kan worden of verlengde instructie nodig is.

Blokniveau
De leerkracht koppelt in les 9 (bijstellen) de feedback aan de leerlingen terug en de leerlingen geven elkaar feedback aan de hand van dezelfde succescriteria. In deze les is tijd ingeruimd om erover de  in gesprek te gaan en keuzes te maken over de feedback die de leerlingen meenemen om hun product verder te verbeteren.

Fase 5 Aanbod afstemmen op de behoeftes van leerlingen (feedforward)

Lesniveau
In de verlengde instructie past de leerkracht de instructie aan op de behoeftes van de leerlingen. Zo kan een gedeelte van de instructie worden herhaald in kleinere stappen en met andere voorbeelden of kan er samen worden gewerkt aan verwerkingsopgaven.

Blokniveau
Daarnaast stemt de leerkracht het niveau van de eindtaak af op basis van wat hij/zij/hen ziet in de lessen en verlengde instructie. Als een leerling nog moeite heeft met bepaalde kennis en of vaardigheden kan ervoor gekozen worden om bijvoorbeeld de eindtaak op aanpakniveau aan te bieden en/of extra begeleiding te bieden bij de eindtaak, in dit geval het schrijven van het fantasieverhaal. Als een leerling juist laat zien dat hij/zij de stof al beheerst kan op een ander (hoger?) niveau feedback worden gegeven op de eindtaak, het verhaal.

Blokafsluiting
In les 10 worden de verhalen gepresenteerd en in de afsluitende les van het blok blikken de leerlingen terug op de blokdoelen en de eindtaak aan de hand van de rubric: Afsluiten.