Nieuwe kerndoelen Burgerschap basisonderwijs: check!

Het SLO heeft in maart 2024 de nieuwe conceptkerndoelen Burgerschap gepresenteerd. Deze nieuwe kerndoelen zijn opgedeeld in drie domeinen: schoolcultuur, samenleving en democratie en maatschappelijke vraagstukken.

Goed nieuws: bij de ontwikkeling van onze methode voor wereldoriëntatie Code D is al rekening gehouden met deze nieuwe kerndoelen en ze zijn dus volledig geïntegreerd. Je hoeft er niets extra’s voor te organiseren.

Burgerschap in lesmethode Code D

Specifieke burgerschapslessen

Elke vijfde les van een thema is een expliciete burgerschapsles. Er zijn tien expliciete burgerschapslessen per jaar, geïntegreerd in de methode. Hierin komen maatschappelijke thema’s aan bod die logisch voortvloeien uit de eerdere lessen van het thema. Zo beschikken de leerlingen al over de basiskennis van het onderwerp dat in de burgerschapsles behandeld wordt. In deze les leggen de leerlingen een link vanuit de lesstof naar de huidige samenleving en hun eigen wereld.

Inbedding in reguliere lessen

Ook in de reguliere lessen worden burgerschapsonderwerpen behandeld – dat is inherent aan wereldoriëntatie. Denk aan lessen over ‘goed’ of ‘fout’ in de Tweede Wereldoorlog en lessen over duurzame ontwerpen. Bij burgerschapsvorming gaan maatschappelijke en sociale competenties hand in hand. Leerlingen kunnen pas goed overleggen over een maatschappelijke kwestie als ze weten hoe je een discussie voert, een besluit neemt of kunt brainstormen. In Code D oefenen ze dat gedurende het hele thema, dus niet alleen in de burgerschapslessen.

Kerndoel burgerschap, domein Schoolcultuur

Wat wordt gevraagd?

• Zorgen voor een veilige schoolomgeving met aandacht voor diversiteit en inclusie.
• Aanbieden van activiteiten die de betekenis van democratische waarden laten zien.
• Stimuleren van kritische denkvaardigheden, morele en ethische oordeelsvorming en het offline en online respectvol communiceren daarover.
• Samen met leerlingen vormgeven van een democratische cultuur.
• Aandacht besteden aan actualiteit en maatschappelijke vraagstukken in samenhang met verschillende leergebieden.

Voorbeelden uit Code D

• Thema’s die hier inhoudelijk bij aansluiten zoals Democratisch Nederland, Wetenschappers en kennis (over het belang van wetenschap, heel actueel in deze samenleving met volop nepnieuws) en Van baby tot volwassene met aandacht voor geslacht en gender.
• Een doorgaande leerlijn vaardigheden. In Code D oefenen de leerlingen ieder thema met kritisch denken, argumenteren en overleggen. Niet alleen in de burgerschapslessen maar ook tijdens de reguliere lessen. De kijk- en denkopdrachten van Code D zijn namelijk geen ‘tekstje met vragen-opdrachten’ maar opdrachten die de leerlingen aanzetten tot kritisch nadenken, overleggen, duidelijk communiceren en andere sociale vaardigheden.
• Een doorgaande leerlijn onderzoekend en ontwerpend leren (OOL). Elke zesde les van een thema is een OOL-les. Er zijn dus tien expliciete OOL-lessen per jaar waarin kritische denkvaardigheden worden gestimuleerd. Bijvoorbeeld: onderzoeken aan welke voorwaarden een land eigenlijk moet voldoen om een land te zijn en dan een eigen land ontwerpen; onderzoek naar de herkomst van de gouden koets en een nieuw paneel voor de koets ontwerpen en onderzoek naar feesten van christenen en moslims met de vraag: welke feesten lijken erg op elkaar en hoe zouden ze samen gevierd kunnen worden?

Kerndoel burgerschap, domein Samenleving en democratie

Wat wordt gevraagd?

• De leerling handelt respectvol vanuit kennis over een diverse samenleving.
• De leerling geeft aan hoe diens handelen verbonden is met democratische waarden.
• De leerling verkent verschillende mogelijkheden om bij te dragen aan de samenleving.
• De leerling verkent hoe die democratisch handelen in dagelijkse situaties kan vormgeven.

Voorbeelden uit Code D

• De burgerschapslessen sluiten aan bij wat de leerlingen in dat thema geleerd hebben. Ze leggen een link vanuit de lesstof naar de samenleving en hun rol daarin. Een greep uit de burgerschapsonderwerpen waarmee ze aan de slag gaan:
  • Moet een school regels geven voor gezond gedrag?
  • Kunnen we onze dagindeling verbeteren?
  • Hebben dieren recht op privacy?
  • Wat zijn de voor- en nadelen van e-bikes?
  • Wat zijn vooroordelen en wat kun je ertegen doen?

Kerndoel burgerschap, domein Maatschappelijke vraagstukken

Wat wordt gevraagd?

• De leerling weegt af welke mogelijkheden die heeft om ten aanzien van maatschappelijke vraagstukken te handelen.
• Benoemen welke belangen en perspectieven een rol spelen binnen actuele, maatschappelijke en planetaire vraagstukken.
• Uitdrukken van persoonlijke idealen en opvattingen.
• Reflecteren hoe de eigen identiteit en waarden het handelen kunnen beïnvloeden.
• Verkennen welke individuele en collectieve bijdragen aan oplossingen mogelijk zijn.

Voorbeelden uit Code D

• De leerlingen worden zich bewust van standplaatsgebondenheid: het feit dat je gebonden bent aan je standplaats of gezichtspunt bij het bestuderen van het verleden. In het thema Wereldoorlog in Nederland bijvoorbeeld, is de burgerschapsles geschreven door de Anne Frank Stichting en gaat over het maken van keuzes en de gevolgen daarvan. De leerlingen beseffen ze dat het met de kennis van nu makkelijker oordelen is over de keuzes van vroeger. Het is nu bijvoorbeeld makkelijk roepen dat je bij het verzet zou zijn gegaan, omdat je weet dat Nederland de oorlog uiteindelijk won.
• In het thema Ontdekkingsreizen worden niet alleen de ‘bekende’ Europese ontdekkingsreizigers (Diaz, Columbus, Da Gama, Magellaan) behandeld, die in vrijwel alle Nederlandse zaakvakkenmethodes aan bod komen, maar is er ook ruimschoots aandacht voor de Polynesiërs, voor de Marokkaanse ontdekkingsreiziger Ibn Battuta en voor de Chinese ontdekkingsreiziger Zeng He. De leerlingen kijken over de grenzen.
• In het thema Wel/Niet te geloven worden de twee grootste godsdiensten ter wereld, het christendom en de islam, behandeld maar ook het boeddhisme, hindoeïsme en het jodendom komen aan bod. De focus ligt daarbij niet op de verschillen maar op wat ons verbindt.
• In het thema Europa wil meer wordt ingezoomd op Indonesië, Suriname en het Caribisch deel van Nederland. De leerlingen ontdekken hoe deze vroegere koloniale gebieden er nu uitzien en wat de gevolgen zijn geweest van de kolonisatie.
• Met verschillende werkvormen wisselen de leerlingen in Code D met elkaar van gedachten: een discussie met kies je plaats, het ontwerpen van een land, het maken van een stappenplan om iets te verbeteren, enzovoort.

Werk je al met Code D?

Een handig overzicht van de burgerschaplessen in Code D met de daaraan gekoppelde bouwstenen van het leergebied burgerschap vind je in het Dashboard van de leerkrachtsoftware. Je vindt het onder: Materiaal – Naslag – Artikelen. Goed te gebruiken voor in je schoolplan.

Werk je nog niet met Code D?

Lees hier meer over onze nieuwste lesmethode wereldoriëntatie voor het basisonderwijs, of vraag gratis de brochure Code D aan!