In de herfstperiode ligt het rekenmateriaal voor het oprapen: kastanjes, eikeltjes, bladeren en allerlei noten. Vaak nemen leerlingen al uit zichzelf veel materialen mee de school in. Leuk voor op de thematafel, maar zeker ook voor in de rekenles. In dit artikel volgen per domein diverse herfstreken-activiteiten die je binnen of buiten kunt uitvoeren. Passend bij de leerdoelen van groep 3.
Rondom de periode van de herfst staat vaak de getallenrij tot 30 centraal. Het eenvoudigst is natuurlijk om materialen te tellen. Een variatie daarin is het volgende: vul 5 of meer bakjes met verschillende aantallen herfstmaterialen. Dit doe je in het getalgebied waarin je op dat moment aan het werk bent. Is dit nog niet tot 30, doe het dan tot 20.
Laat de leerlingen de materialen per bakje tellen, maar niet één voor één. Stimuleer het tellen met de sprongen van 2 of gebruik juist de 5-structuur. De leerlingen zoeken na het tellen het juiste getalkaartje of schrijven het getal zelf op een kaartje. Hierna gaan alle herfstmaterialen weer in het eigen bakje mét getalkaartje. Ga zo door totdat in alle bakjes een getalkaartje zit. Tot slot zetten de leerlingen de bakjes op de goede volgorde: van het kleinste aantal naar grootste aantal. Wanneer de getallenlijn al is aangeboden geven de leerlingen aan waar op de getallenlijn de getallen horen.
Geef iedere leerling 10 herfstmaterialen. Het maakt niet uit welke dit zijn. Vertel een verhaal. Denk bijvoorbeeld aan het volgende. Ik loop in het bos en zie 4 kastanjes. Ik raap deze op. Hierna kom ik nog 3 noten tegen. Hoeveel heb ik nu samen? Of juist een minverhaal. Ik heb 9 bladeren. De wind blies 4 bladeren weg. Hoeveel heb ik er nu nog over? De leerlingen spelen deze rekenverhalen na met de eigen materialen. Schrijf vervolgens de sommen op. Dit kan op een wisbordje of op een leeg A4-papier. Lukt het ook om een rekentekening te maken?
Naast de plus- en minsommen zijn natuurlijk ook de splitsingen goed uit te spelen. Misschien heb je wel een splitsbuis waardoor enkele herfstmaterialen kunnen rollen. Of gebruik een splitshuisje op A4-formaat. Laat de leerlingen in het dak van het splitshuisje herfstmaterialen neerleggen. Verdeel deze vervolgens totdat je alle splitsingen hebt gemaakt. Geef aan de leerlingen mee: er is altijd één splitsing meer dan het aantal dat je splitst.
Het is in groep 3 belangrijk dat de leerlingen het verschil tussen een kilogram en een gram kennen. Wanneer je dit hebt aangeboden in de klas kunnen de leerlingen hiermee experimenteren, bijvoorbeeld in een rekenhoek. Geef ze de opdracht om net zoveel herfstmaterialen bij elkaar te leggen totdat de weegschaal 1 kilogram aangeeft. Hoe kan het dat je bij het gebruik van kastanjes minder materialen nodig hebt dan wanneer je dit met bladeren probeert? Hiervoor kun je ook een balansweegschaal gebruiken. Plaats in het ene bakje 10 kastanjes. Hoeveel eikeltjes heb je dan nodig om de weegschaal in evenwicht te brengen?
Rekenen met geld en herfstmaterialen is ook superleuk. Heel veel mensen vinden het namelijk leuk om herfstdecoraties te hebben. Deze kun je kopen in de winkel van groep 3. Maak daarvoor bakjes met herfstmaterialen en geef deze een prijs. Zorg voor bedragen van 1, 2, 5 en 10 euro. Bij de kassa kun je afrekenen!
Wat je altijd kunt doen rondom meetkunde is het maken van patronen met herfstmaterialen of het spiegelen ervan. Voor het spiegelen gebruik je bijvoorbeeld een groot vel papier. Zorg dat de middenlijn duidelijk aanwezig is. De één legt de herfstmaterialen aan één kant het papier neer. De ander doet dit bij zijn eigen blad. Wissel vervolgens van plaats. Spiegel het aan de andere kant van het blad.
De begrippen links, rechts, tussen en tegenover moeten toegepast kunnen worden. Verdeel de klas in tweetallen. Ieder tweetal krijgt een schat (zakje) met herfstmaterialen. Eén van het tweetal verstopt dit buiten. De ander moet dit zoeken, maar krijgt aanwijzingen! Bijvoorbeeld: Je moet nu 3 tegels naar links. Loop rechtdoor. Stop. Ga nu naar rechts. Loop tussen de schommel en de zandbak door. Stop tegenover het bankje. Kijk er onder. Je hebt de herfstschat gevonden!
Maak een beelddiagram van herfstmaterialen. Hoeveel kastanjes, eikeltjes, bladeren en noten heb je? Leg ze naast elkaar in een rij zodat je een beelddiagram creëert. Bespreek van tevoren dat dit wel eerlijk gedaan moet worden. Bladeren zijn vaak groter dan noten. Hoe kun je ervoor zorgen dat de materialen zo neergelegd worden dat het goed in een grafiek weergegeven wordt? Het natekenen van een beeldgrafiek kan een goede vervolgopdracht zijn.
Tip: Je kunt een beelddiagram ook buiten maken. Op een schoolplein zijn vaak tegels aanwezig die je hier goed voor kunt gebruiken. Elk materiaalsoort krijgt een eigen tegelrij.
Maak een even aantal groepjes van ongeveer 4 leerlingen. Zet steeds 2 groepjes tegenover elkaar met ongeveer 10 meter ertussen. In het midden van die twee groepjes staat een bak met herfstmaterialen. Tussen de bak met herfstmaterialen en de groepjes staat aan beide kanten een bakje met getalkaartjes tot 30.
Om de beurt rennen leerlingen van het groepje naar de bak met getalkaartjes. Hier pakken ze er één uit zonder te kijken. Vervolgens rennen ze door naar de bak met herfstmaterialen. Hier kom je iemand van het andere groepje tegen. Laat elkaar het kaartje zien. Degene met het hoogste getal wint en mag twee herfstmaterialen uit de bak pakken. Is het gelijkspel? Dan mag ieder één herfstproduct uit de bak pakken. Neem altijd je eigen getalkaartje mee. Die zit niet meer in het spel. Verzamel de getalkaartjes samen met de gewonnen herfstmaterialen in de eigen groepsbak. Welk groepje heeft aan het eind de meeste herfstmaterialen verzameld? Maak er maar een beeldgrafiek van en tel de materialen met de sprongen van 2 of leg ze in de 5-structuur. Laat ieder groepje ook de getalkaartjes van klein naar groot neerleggen. Zo ben je buiten lekker actief geweest en heb je ongemerkt heel wat rekendoelen aangestipt.
Over de auteur: Petra Kroon is leerkracht van groep 3. Ze heeft de Master SEN-opleiding afgerond gericht op leren en gedrag, is rekencoördinator en is de oprichtster van www.derekenhoek.nl. In 2017- 2019 won ze de Drentse onderwijsprijs met haar vernieuwde aanpak van het rekenonderwijs in groep 3.
Huidige rekenmethodes hanteren dezelfde lesopzet voor groep 3 en groep 8. Bij Zwijsen weten we uit ervaring dat leerlingen uit groep 3 en 4 anders zijn dan leerlingen uit groep 8 en is Semsom ontwikkeld, een rekenmethode die speciaal gericht is op de behoeftes van leerlingen in de onderbouw. Inmiddels op meer dan 800 scholen in gebruik genomen. Meer weten? Lees meer over rekenmethode Semsom of lees waarom deze leerkrachten kozen voor Semsom.
