In de zomer van 2015 is een grote stroom vluchtelingen in Nederland aangekomen. Zij wonen tijdelijk in een azc, in afwachting van hun verblijfsvergunning. Maar kinderen hebben dan wel een leerplicht. Zij moeten naar school. Uitgeverij Zwijsen ontwikkelde samen met Henny Kuijt, coördinator taalklassen in Heerhugowaard, een speciaal schrijfboekje voor vluchtelingen, genaamd 12Start.
Henny: ‘Kinderen zitten gemiddeld twee jaar in een taalklas en daarna is het de bedoeling dat ze instromen in het reguliere onderwijs. De taalklassen zitten bij ons in hetzelfde gebouw als de VMBO-school, dus zo komen de kinderen ook in aanraking met het reguliere onderwijs.’
In november 2015 is Henny als coördinator taalklassen gestart met 18 leerlingen. Ze bezocht de azc’s en had intakegesprekken met kinderen. Ook nam ze hen een leerbaarheidstoets af. ‘Aan de hand van die gesprekken en toetsen zijn er pakweg drie niveaus waar we leerlingen in kunnen indelen: analfabeten en kinderen die zeer weinig onderwijs hebben gehad, kinderen die een paar jaar onderwijs hebben gehad en kinderen die verder ontwikkeld zijn en op een hoger leerniveau zitten. Tijdens die gesprekken kwam ik er al achter dat veel kinderen niet konden lezen en schrijven, zelfs niet in het Arabisch.’
Het grote verschil met het Nederlandse schrift is dat kinderen in het Arabisch van rechts naar links lezen én schrijven. Om het Nederlandse schrift te leren schrijven, was er helemaal geen geschikte schrijfmethode. ‘Daarom ben ik op zoek gegaan naar een reguliere schrijfmethode en kwam uit bij Pennenstreken.’
‘Het fijne van Pennenstreken is dat de focus ligt op leesbaar schrijven, en niet op het schoonschrijven. Maar de opdrachten pasten niet in de belevingswereld van de doelgroep.’
‘Voor jongeren van vijftien zijn de basisschoolopdrachten veel te kinderachtig. Bovendien werden er woorden gebruikt die hen te weinig zeggen.’
‘Ik heb contact opgenomen met Marion van der Meulen, auteur van Pennenstreken. Samen hebben we toen het 12Start boekje ontwikkeld, speciaal voor anderstaligen om het Nederlands blokschrift te leren. Je spreekt het uit als one-two start, omdat het natuurlijk een internationaal karakter heeft. Als je het schrijven onderhoudt, zie je veel vooruitgang.’
In principe kun je in drie á vier weken het boekje uit hebben en kun je de Nederlandse letters met een vloeiende beweging schrijven. Maar je moet dat wel blijven doen en oefenen, anders val je weer terug.
‘Sommige kinderen vinden het fantastisch om te schrijven en proberen dit zo netjes mogelijk te doen. Andere kinderen willen vooral graag de taal leren spreken en vinden het schrijven dan minder belangrijk. “De kinderen die gevlucht zijn uit hun vaderland, hebben heel andere prioriteiten dan een kind dat in Nederland is opgegroeid. Ze hebben een heel nare periode achter de rug waar ze vreselijke dingen hebben ervaren. Veel vluchtelingenkinderen zijn hier vaak zonder ouders. Ze wachten in het azc totdat er weer regelmaat in hun leven komt, totdat ze weer kind kunnen zijn en die verantwoordelijke houding van zich af kunnen laten vallen. Een Nederlands kind in groep acht is misschien eerder bezig met: Wat moet ik meenemen op kamp? Of welke rol speel ik in de musical? Dat is heel logisch en normaal, maar het betekent wel dat we ons goed moeten realiseren dat een vluchteling met heel andere dingen bezig is. Dingen zoals: Lukt het mij om een verblijfsvergunning te krijgen? Lukt het om mijn ouders te laten komen? En wanneer komen mijn ouders dan? Daarom hebben we ook de filmpjes aangepast die horen bij de schrijfoefeningen. In Pennenstreken 2 leer je de schrijfvolgorde van de letters aan de hand van letterfilmpjes. Je ziet hier een soort raketje de letter schrijven, wat uiteindelijk leidt tot vuurwerk. Een vluchteling associeert vuurwerk met iets heel anders dan een Nederlands kind dat doet. Daar moet je echt rekening mee houden.’
‘Zelf heb ik veel azc’s bezocht, verhalen gehoord van kinderen en foto’s gezien van hun reis hiernaartoe. Het zijn schrijnende verhalen die je echt kunnen raken. Maar toch moet je voor jezelf een bepaalde grens trekken. Ik wil het liefst alle kinderen helpen, maar ik kan deze ervaringen helaas niet van ze wegnemen. Ik kan ze alleen zo goed mogelijk opvangen en ze een warme en veilige schooltijd bieden. Op die manier proberen we ze erdoorheen te loodsen. De kinderen voelen zich gehoord en ze weten dat we het beste met ze voor hebben. In die zin beteken je veel voor ze. Het geeft mij ook het gevoel dat ik iets voor ze kan doen. Ik ben nu eenmaal geen psycholoog, maar gewoon een mens met een moederhart. Ik ben blij dat ik op deze manier iets voor ze kan betekenen!’
De boekjes van 12Start zijn te bestellen via je basisschoolleverancier.
Boekhandels kunnen de boekjes via Uitgeverij Zwijsen bestellen.
