Kijkvragen stellen: hoe doe je dat?
Kijkvragen zijn bedoeld om leerlingen te helpen bij het kijken naar een afbeelding of filmpje. Met goede kijkvragen help jij je leerlingen om te kijken naar details en dus écht te zien. Maar wat zijn goede kijkvragen? En welk soort vragen moet je juist vermijden? Marc van Heck legt het uit aan de hand van een praktijkvoorbeeld.
Voorbeeld uit de praktijk
Meester Ben houdt van de Egyptische oudheid en laat enthousiast een afbeelding zien van het dodengericht van Ani, waar de Egyptische goden de overleden Ani testen. Als hij slaagt voor de test, mag hij naar het hiernamaals. Omdat zijn leerlingen niet zo geïnteresseerd zijn, probeert hij ze met kijkvragen te betrekken. ‘Wat zie je?’ vraagt hij. Sam zegt: ‘Allerlei figuren, het lijkt een soort stripverhaal.’ ‘Goed zo! Wat valt je nog meer op?’ ‘Sommige mensen hebben dierenkoppen,’ ziet Tristan. ‘Ja, dat is zo,’ zegt meester Ben, ‘waarom zou dat zijn?’ Tristan weet het niet en meester Ben worstelt. Hoe kan hij de leerlingen helpen meer uit de afbeelding te halen, zonder alles voor te kauwen?
Valkuilen
Leerlingen gericht laten kijken lukt alleen met gerichte vragen. De vragen die meester Ben stelt, zoals ‘Wat valt je op?’ zijn te algemeen en daarom niet geschikt. Ze leiden tot algemene antwoorden over wat leerlingen zien vóórdat ze gericht kijken.
‘Vragen zoals ‘Wat valt je op?’ zijn niet geschikt’
Ook ongeschikt zijn vragen waarbij leerlingen het antwoord niet uit de afbeelding kunnen halen, zoals de vraag over het waarom van de dierenkoppen. Deze zetten leerlingen wel aan tot denken, maar niet tot kijken.
Wat zijn goede, geschikte kijkvragen?
Geschikte kijkvragen zijn specifiek, sluiten aan bij het thema en het antwoord moet uit de afbeelding te halen zijn. Bijvoorbeeld:
- Laat leerlingen groottes, aantallen of afstanden inschatten: Hoe hoog is dit gebouw? Hoeveel containers staan er op deze boot? Help de leerlingen vervolgens om het getal te benaderen. Vergelijk bijvoorbeeld de grootte van het gebouw met iets anders op de foto. Of laat de leerlingen met hun handen aangeven hoe breed iets in het echt zal zijn. Maak met elkaar een berekening.
- Stuur de leerlingen naar details: Wat maken, hebben, dragen, doen de mensen op de foto?
- Laat ze vergelijkingen met bekende dingen maken. Zie je dingen die anders zijn dan in een stad in Nederland? Wat is het verschil met de vulkaan uit de vorige les?
- Laat de leerlingen speuren naar aanwijzingen. Hoe zie je dat het hier veel regent? Hoe zie je dat deze mensen toeristen zijn?
- Laat de leerlingen zich inleven. Hoe zou het zijn, om daar te leven?
Voorbereiding: geef leerlingen eerst wat informatie
Vaak is het lastig om een eerste insteek te bedenken. Dat komt doordat het bijna onmogelijk is om gericht te kijken zonder voorkennis. De oplossing is eenvoudig. Geef leerlingen eerst in één of enkele zinnen wat informatie en koppel deze aan kijkvragen. Bijvoorbeeld:
- De meeste figuren in de afbeelding zijn oude Egyptische goden. Sommige hebben een dierenhoofd. Welke dieren herken je?
- Die god rechts, met de vogelkop, is de god van het schrift. Waaraan kun je dat zien?
- Midden onderaan zie je de god Anubis, met de zwarte jakhalskop. Hij test de overleden Ani. Als Ani slaagt voor de test mag hij naar het hiernamaals. Kun je zien wat de test is?
Bekijk afbeeldingen van het dodengericht van de schrijver Ani op de site van het British Museum.
Meer over Code D
Met onze nieuwe methode voor wereldoriëntatie, Code D, activeren en inspireren we zowel de leerlingen als jou als leerkracht. Leerlingen krijgen les uit een jeugdtijdschrift, met uitdagende kijk- en denkopdrachten. Ze doen actief kennis op over de wereld van toen en nu, over aardrijkskunde, geschiedenis, natuur & techniek. Leerkrachten ontvangen bij elk thema de Doris, het inspiratiemagazine voor de leerkracht. Hierin vind je tips en ideeën om de lessen te verrijken. Ook bovenstaand artikel komt uit de Doris, groep 7, thema 3 van Mens & Maatschappij. Lees meer over onze nieuwe methode Wereldoriëntatie >
Auteur: Mark van Heck
Mark van Heck is medebedenker van Code D. Hij schrijft, geeft les en ontwikkelt onderwijs over aardrijkskunde en ict. ‘Mijn keuze voor aardrijkskunde lag voor de hand: in dit vak komen menselijk handelen en de niet-menselijke natuur samen. En hoe! Aardrijkskunde pakt de grote wereldthema’s aan: bergen, natuurrampen, ijstijden, seizoenen. En altijd de vraag: hoe gaat de mens daarmee om met zijn landbouw, steden, netwerken en meer.’
