Het nut van griezelen en spannende verhalen

Het ene kind kan er geen genoeg van krijgen, het andere kind heeft er nachtmerries van: spannende verhalen en griezelboeken. Niet elke jonge lezer houdt van griezelverhalen, maar spannende verhalen hebben wél een belangrijke functie.

Spannende boeken hebben een functie

‘Inderdaad, kinderen moeten leren omgaan met angsten. Het lezen en bekijken van spannende verhalen en filmpjes helpt hen om hun emoties te ontwikkelen. Ze leren bijvoorbeeld meeleven en dat het belangrijk is om elkaar te helpen. Het draagt bij aan de vorming van hun persoonlijkheid’, vertelt psycholoog Peter Nikken. Hij doet al decennialang onderzoek naar mediagebruik en het effect van media op kinderen. Nikken is hoogleraar en lector aan de Hogeschool Windesheim en de EUR.

Leeftijdsadviezen van de bibliotheek en Kijkwijzer vormen een prima richtlijn om te bepalen waar kinderen aan toe zijn.

Nikken: ‘Kleuters houden vaak al wel van griezelen, mits dit in een veilige omgeving gebeurt en niet te lang duurt. Een eng verhaal lezen, is vaak minder spannend dan een eng filmpje kijken.’ (Foto: Peter Nikken)

Bij een verhaal hebben kinderen zelf de regie. Ze maken de illustraties niet enger dan ze zelf aan kunnen. Maar in een film zit ook spannende muziek en komen harde geluiden voor, hier kunnen kinderen niet zo makkelijk afstand van nemen.’

Het genre horror waar in de regel enorme schrikmomenten in zitten, is daarom volgens Kijkwijzer pas geschikt voor kinderen vanaf zestien jaar.

Griezelverhalen in prentenboeken

Ook voor peuters is er een flink aanbod griezelverhalen in de vorm van prentenboeken. De Gruffalo bijvoorbeeld, is dat niet veel te spannend voor een kind van 3? Nikken antwoordt: ‘Het ligt eraan hoe je het verhaal brengt. Als je bijvoorbeeld de nadruk legt op hoe slim de muis is, kun je dit best lezen met een peuter. Voor oudere kinderen is het al logisch dat een muis in de natuur opgegeten wordt door grotere dieren. Dit vinden zij dus niet meer zo eng. Voor jonge kinderen kan dit feit echt te spannend zijn. Je moet dus met je manier van lezen aansluiten bij het niveau van het kind.’

Sprookjes zijn enorm leerzaam

Ook sprookjes zijn soms erg gruwelijk, we herinneren ons vast allemaal de jager wel die het hart van een ree mee terugnam naar de boze koningin die van Sneeuwwitje af wil. Psycholoog Nikken vertelt dat ook het lezen van sprookjes enorm leerzaam is. ‘Kinderen herkennen zichzelf in de karakters en leren het verschil tussen goed en kwaad.’ Sowieso is het delen van verhalen goed voor de emotionele binding tussen kind en ouder. ‘Voorlezen is een mooie manier van samen genieten van verhalen en een manier voor kinderen om zich verder te ontwikkelen.’ Met peuters en kleuters kun je ook prima samen griezelen. ‘Dit maak je leuk door je eigen emoties te laten zien. Speel eens een rollenspel waarbij je kind een monster is en jij doet alsof je heel bang bent. Dit is een mooie en veilige manier van samen griezelen’, aldus Nikken.

Ga na het lezen het gesprek aan

Ook als je een boek of film gekozen hebt op basis van leeftijdsadviezen, kun je alsnog voor verrassingen komen te staan. Nikken: ‘Men zegt vaak dat jongens stoerder zijn dan meisjes, maar iedereen kent meiden die smullen van griezelverhalen en jongens die ’s nachts wakker worden na een droom over de GVR of Dolfje Weerwolfje.’

Als je als ouder of leerkracht merkt dat een kind bang is door iets dat het gelezen of gezien heeft dan is het bij oudere kinderen goed om het gesprek aan te gaan. Je kunt dan uitleggen dat het niet echt is, of dat het kinderen niet kan overkomen. ‘Het is hierbij belangrijk om je in te leven’, stelt Nikken. Bij jonge kinderen helpt uitleg niet, omdat ze dat nog niet kunnen verwerken; emoties zijn veel sterker. ‘Als een kind huilt tijdens het lezen of kijken, kun je beter meteen stoppen en troost bieden. Leid je kind af en lees of kijk pas verder als je kind wat ouder is of zelf aangeeft eraan toe te zijn.’

Forceer lezen van griezelboeken niet

Maar er zijn ook kinderen die hun angst verwerken in hun spel. Bijvoorbeeld als ze op het journaal iets hebben gezien over een oorlog. ‘Dit spel verbieden, heeft geen zin, want op deze manier vraagt een kind om liefde en troost. Met kinderen vanaf groep 3 kun je al goed over dit soort angsten praten. Hiermee help je ze de enge beelden sneller te vergeten. Je kunt bespreken wat er precies spannend was in het verhaal en samen een ander boek kiezen.’ De boel forceren, moet je in ieder geval niet doen. ‘Een angstig kind te vroeg weer blootstellen aan spannende verhalen of beelden kan leiden tot trauma’s of agressief gedrag’, waarschuwt de hoogleraar.

De beste tip

De beste tip die deze kind- en mediaspecialist kan geven is om goed naar je kind te kijken. ‘Soms is het overduidelijk en zie je direct emoties. Bijvoorbeeld als een kind de handen voor de ogen slaat, huilt of de bioscoopzaal uit wil.’ Maar let dus ook op die uitgestelde reactie zoals het naspelen of de nachtmerries. Uiteindelijk zal elk kind leren om te gaan met dingen die het spannend vindt.

Op zoek naar spannende verhalen en griezelboeken voor iedere leeftijd?