Onzichtbaar geld
Kinderen groeien op in een wereld waarin geld bijna onzichtbaar is. Ze zien hun ouders contactloos afrekenen en online shoppen en betalen. ‘Geld is voor hen een ongrijpbaar begrip. Dat brengt gevaren met zich mee.’ Door kinderen al op jonge leeftijd (vanaf groep 3) te leren met geld om te gaan, hoopt Wijzer in geldzaken financiële problemen op volwassen leeftijd te voorkomen.
Flink deel 15-jarigen mist financiële basisvaardigheden
Dat het echt nodig is hier op school aandacht aan te besteden, laat PISA 2015 zien. Dit internationale, wetenschappelijke onderzoek naar taal- en rekenvaardigheden onder 15-jarigen bekeek dit keer ook financiële geletterdheid. Hieruit blijkt dat bijna één op de vijf 15-jarigen in Nederland niet beschikt over de meest basale financiële vaardigheden die nodig zijn om alledaagse financiële beslissingen te nemen. ‘Dit zijn beslissingen die je de hele dag door neemt. PISA laat ook zien dat kinderen uit lagere sociaaleconomische groepen slechter scoren dan die uit hogere sociaaleconomische groepen. Dus ook in het kader van armoedebestrijding is het belangrijk dat alle kinderen dit vanuit school meekrijgen.’
Leren omgaan met geld is een proces
Financieel opvoeden gaat niet om rekenen met geld, maar om echte vaardigheden, zoals het inschatten van risico’s en het besef dat je rente betaalt als je iets op afbetaling koopt. Op een verantwoorde manier leren omgaan met geld is een proces. Olaf: ‘Het aanleren van het juiste gewoontegedrag kun je het beste op jonge leeftijd doen. Maar leren omgaan met geld is een continu proces.’ Door te starten in groep 3 en door te gaan tot en met groep 8 kunnen scholen dit proces faciliteren.
Vlogs staan vol verborgen reclame
Kinderen moeten bijvoorbeeld leren dat ze eerst geld moeten ontvangen voor ze het uit kunnen geven en dat op ook echt op is. En dat ze overal, de hele dag door, impulsen ervaren om geld uit te geven. Olaf legt uit: ‘Impulsen zijn nu veel meer aanwezig dan toen de huidige dertigers en veertigers jong waren. Om een paar voorbeelden te noemen: in vlogs zit veel verborgen reclame en in de supermarkt staan producten die kinderen aanspreken op kinderooghoogte. En op de middelbare school is de invloed van klasgenoten om bepaalde kleding te dragen groot. Als je een tweedehands telefoon hebt, kan dat ervoor zorgen dat je er niet bij hoort.’ Ook daar moet de jeugd mee leren omgaan en is onderdeel van het financieel opvoeden.
Start in groep 3
Volgens Wijzer in geldzaken kunnen leerkrachten kinderen deze vaardigheden aanleren. Vanaf groep 3 zouden leerkrachten in elke jaargroep rond de vier keer per jaar een uur aandacht moeten besteden aan geldzaken. Olaf: ‘We adviseren scholen om vooral in te zetten op vaardigheden en houding. Met die vier uur per jaar maak je als school een goed begin. Gebruik hiervoor bijvoorbeeld het lesmateriaal dat wij samen met Uitgeverij Zwijsen ontwikkeld hebben. De lespakketten bestaan uit vier of vijf lessen per jaar voor groep 3 tot en met 8. Leerkrachten gaan hierin het gesprek aan met hun leerlingen over geld en stimuleren dat ze er ook thuis met hun ouders over praten. De materialen voor deze lessen zijn gratis. En aan het eind van de lessenreeks kunnen de leerlingen een ‘beloning’ ontvangen in de vorm van een diploma. Belonen stimuleert goed gedrag.’
Nep en echt geld
Voor kinderen tot en met groep 4 is het van belang om de waarde van geld te leren kennen en te ontdekken welke organisaties een rol spelen in de wereld van het geld. Ook de begrippen pinnen, sparen en betalen zijn relevant voor deze leeftijdsgroep. Vanaf groep 5 komen hier onderwerpen als ‘nep’ en ‘echt’ bij. Vanaf groep 7 leren kinderen over omgaan met verleidingen en in groep 8 over verzekeren en risico’s.
Olaf: ‘Dit lijkt een ver-van-hun-bed-show, maar het is al een relevant onderwerp bij de aanschaf van de eerste smartphone. Met onze lessen volgen we de leerdoelen van Nibud, net als Wijzer in geldzaken een autoriteit op het gebied van geld.’ Deze leerdoelen worden momenteel herzien. De lessen van het Geldexamen sluiten uiteraard ook aan op de herziene leerdoelen.
Voor leerkrachten die ook ouders bij de lessen over geld willen betrekken, heeft Olaf een tip. ‘Geef huiswerk mee. De lessen die wij ontwikkeld hebben, bevatten aparte leerbladen voor ouders. Wij organiseren elk jaar de Week van het geld. Hierbij zitten altijd iets om mee naar huist te nemen om het gesprek aan de keukentafel te triggeren. Vorig jaar was dat een Donald Duck met strips, verhalen en puzzels rond het thema. We verspreiden ook jaarlijks de Week van het geldkrant onder alle basisscholen in Nederland.’
Het effect
De lessen over geld hebben effect. Olaf: ‘Zelf evalueren we de lessen elk jaar en twee lessen voor groep 7 zijn wetenschappelijk onderzocht door de Universiteit Leiden. Hieruit blijkt dat kinderen die de lessen wel volgen significant beter scoren op financiële vaardigheden dan leeftijdsgenoten die de lessen niet volgen.’ Ook is Wijzer in geldzaken bezig om financiële competenties in het schoolcurriculum te krijgen.
