Begrijpend lezen met Estafette editie 3: zo worden kinderen écht goede lezers

In een artikel in de Volkskrant van 28 maart j.l. wordt de aandacht (nogmaals) gevestigd op de lage leesvaardigheid van kinderen in Nederland. Een groep deskundigen en experts is door de Kamer opgetrommeld om een antwoord te vinden op de vraag: Waarom lezen Nederlandse leerlingen zo slecht?

Deskundigen en experts zijn het erover eens dat er in Nederland op de scholen te weinig gelezen wordt. En juist dit lezen is cruciaal voor een goede leesontwikkeling. Niet alleen scholen zijn bezig met het onderzoeken hoe het beter kan. Ook uitgeverij Zwijsen heeft deze vraag onderzocht en materialen ontwikkeld die kunnen helpen om het tij te keren.

Zwijsen zet in op een dubbele aanpak:

• meer leeskilometers door uitdagende en betekenisvolle teksten;
• ondersteuning voor leerkrachten om de lat juist hoog te leggen en met kinderen gesprekken te voeren over de gelezen teksten, waarbij zij samen met de kinderen de diepte in kunnen gaan. 

Noodzaak van dieper begrip in leesvaardigheid 

Begrijpend lezen is essentieel voor het vergaren van kennis en het benutten van kansen in de digitale wereld. Goede leesvaardigheid stelt kinderen in staat zich succesvol te ontwikkelen. Recent PISA-onderzoek (PISA: Programme for International Student Assessment) laat zien dat de leesvaardigheid van kinderen de afgelopen jaren is gedaald. Bij nadere analyse van dit PISA-onderzoek blijkt de situatie iets genuanceerder. Kinderen in Nederland blijken redelijk goed te scoren op letterlijk begrip van een tekst, maar door het ijs te zakken als het gaat om het reflecteren op een tekst en het interpreteren van de informatie in een tekst: diepere vormen van lezen. En deze diepere vormen van lezen heb je nodig om alles wat je leest te kunnen beoordelen. Is wat ik lees eigenlijk wel waar? Wie heeft deze tekst geschreven en is dit een betrouwbare bron? Allemaal vragen die in onze digitale samenleving steeds belangrijker worden. 

Waarom scoren kinderen slechter op reflectie en interpretatie van informatie?

Een verklaring voor het ontbreken van dieper begrip is te vinden in de oude methodes Begrijpend lezen die focusten op leesstrategieën en letterlijk begrip van een tekst. De recent ontwikkelde nieuwe versie van de leesmethode Estafette heeft dit dieper begrip van lezen juist tot uitgangspunt voor het leesonderwijs voor kinderen van nu gemaakt. Onderzoek door de onafhankelijke onderzoeksafdeling van Cito toont aan dat deze aanpak er wel in slaagt om kinderen tot dieper begrip te brengen. 

Twee soorten lezen: technisch lezen en lezen met begrip

Leesonderwijs bestaat grofweg uit twee delen: technisch lezen en lezen met begrip. Zonder het geautomatiseerd kunnen verklanken van een tekst (technisch lezen) ben je niet in staat echt te begrijpen wat je gelezen hebt. Zolang je aandacht naar het ‘ontcijferen’ van een tekst gaat, is er in je geheugen geen ruimte om stil te staan bij wat je leest. Het is dus van belang dat alle kinderen goed onderwijs krijgen in dit technisch lezen.  Veel kinderen ontwikkelen een goed technisch leesniveau via de basislijn van een leesmethode, en door daarnaast veel (kinder)boeken en voor hen geschikte teksten te lezen. Bij ongeveer 40% van de kinderen ontwikkelt dit technisch lezen zich onvoldoende. Zij hebben intensieve begeleiding van de leerkracht en een aanvullend aanbod technisch lezen nodig.

Leesbegrip ontwikkelt zich het best door samen met anderen veel teksten te lezen (ook verschillende teksten over eenzelfde onderwerp) en deze samen te bespreken. Beide vormen van lezen zijn uitgewerkt in Estafette editie 3. 

De effectiviteit van Estafette editie 3 volgens Cito

Onderzoek uitgevoerd door Cito heeft de effectiviteit van Estafette 3 in het verbeteren van zowel technische leesvaardigheden als begrijpend lezen aangetoond. De studie, die de prestaties van leerlingen op Cito toetsen analyseerde, laat zien dat scholen die Estafette 3 gebruiken over het algemeen uitstekende leerresultaten behalen. Opvallend is dat bijna op alle meetmomenten leerlingen van Estafette-scholen significant hogere scores behaalden in begrijpend lezen vergeleken met een controlegroep van kinderen van dezelfde leeftijd. Estafette is dus in staat de leesvaardigheid echt te verbeteren.  

Waarom Estafette editie 3 werkt

Estafette 3 onderscheidt zich door zijn unieke benadering van leesonderwijs, gebaseerd op vijf fundamentele pijlers: technisch lezen, woordenschatuitbreiding, wereldkennis, leesstrategieën en leesplezier. Deze geïntegreerde aanpak zorgt ervoor dat leerlingen niet alleen leren hoe ze moeten lezen, maar ook leren genieten van lezen, een essentiële factor voor langdurig succes. Met Estafette lezen kinderen over één onderwerp meerdere teksten en bespreken deze onder leiding van de leerkracht met de groep. Hierdoor wordt kennis over een onderwerp opgebouwd (een belangrijke pijler voor leesbegrip) en zijn kinderen in staat om met elkaar te komen tot alle lagen van begrip. 

Close Reading

Estafette 3 haalt inspiratie uit de Close Reading aanpak en legt veel nadruk op leesbevordering. Door middel van diverse en rijke tekstsoorten slaagt Estafette 3 erin om leerlingen te boeien en te betrekken bij het leesproces. Leerlingen krijgen vanuit elke tekst boeksuggesties om op school en thuis veel leeskilometers te maken.

Leren om ‘tussen de regels door’ te lezen

Belangrijke aspecten van Close Reading zijn het herhaald lezen van de tekst, praten over de tekst en aantekeningen maken in en bij de tekst. De gekozen teksten in de leeswerkboeken van Estafette 3 bieden optimaal deze mogelijkheid. De leerlingen onderstrepen belangrijke zinnen, schrijven eigen gedachten bij de tekst, én leren ‘tussen de regels door’ te lezen. Een tekst over tropische vissen in onze grachten gaat natuurlijk niet alleen over die leuke gekleurde vissen, maar gaat vooral over de klimaatverandering die ervoor zorgt dat deze vissen in de winter niet bevriezen, zelfs als dat door de schrijver niet als zodanig benoemd wordt. Dat ontdekken kinderen die aan het werk gaan met Estafette editie 3.  

Positieve feedback van leerkrachten

Leerkrachten die werken met Estafette 3 zijn zeer positief. Ze merken op dat de diversiteit en actualiteit van de verhalen bij kinderen gesprekken uitlokt over de teksten. Leerlingen ervaren de teksten als waardevol en als onderdeel van hun wereld. De diversiteit in tekstsoorten is groot: kinderen lezen e-mails, krantenartikelen, informatieve teksten, brieven, maar ook fictieve teksten zoals toneelleesteksten, keuzeteksten en een doorlopend verhaal dat desgewenst ook voorgelezen kan worden. Dit maakt de lessen boeiend en relevant voor de belevingswereld van de kinderen. Het directe verband met hun eigen ervaringen vergroot hun interesse en motivatie om te lezen. De opdrachten bij de teksten helpen leerkrachten die wat minder ervaring hebben met Close Reading om kwalitatief goede gesprekken te leiden en samen met de kinderen te komen tot dieper begrip.

Veel variatie in teksten plus optie voor eigen aanvullingen

Leerkrachten hoeven bij Estafette niet steeds zelf op zoek te gaan naar betekenisvolle, rijke teksten. Maar het mag wel: Estafette laat ruimte aan de leerkracht om desgewenst zelf teksten toe te voegen. Zo wordt ‘met een beetje van jezelf en een beetje van Maggi’ het beste leesonderwijs gecreëerd voor kinderen van nu. 

Conclusie

Estafette editie 3 kan een cruciale rol spelen in het verbeteren van het leesonderwijs bij jou op school. Door technisch, begrijpend en studerend lezen in samenhang aan te bieden én veel aandacht te besteden aan plezier in lezen, biedt de methode een oplossing die aantoonbare verbeteringen in leesvaardigheden stimuleert. Estafette illustreert de kracht van een goed gestructureerde leesmethode die zowel leerlingen als leerkrachten aanspreekt, waarmee het een waardevolle aanvulling vormt op elk leerplan gericht op het ontwikkelen van competente en gemotiveerde lezers. 

Meer weten of zien van Estafette editie 3?

Estafette is een geïntegreerde leesmethode. In de groepen 4 t/m 6 ligt de focus op het automatiseren van het technisch lezen. Elke tekst die gelezen wordt, wordt daarna ook besproken aan de hand van aansprekende opdrachten, zodat elke tekst betekenisvol behandeld wordt. In de groepen 7 en 8 ligt de nadruk op begrijpend en studerend lezen. Wil je hier meer over weten? Maak een afspraak met de methode-expert uit je regio of neem contact op met een referentieschool. Zij staan klaar om je alles te vertellen over begrijpend lezen met Estafette 3 op hun school.

Ben je benieuwd naar de materialen van Estafette 3? Vraag dan een gratis zichtzending aan en je ontvangt o.a. voorbeelden van de leeswerkboeken van Estafette 3.