Rekenen en de ontwikkeling van kinderen naar groep 3

Jonge kinderen in de ontwikkeling van kleuter naar schoolkind, maken op verschillende ontwikkelingsgebieden een groei door waardoor ze toe zijn aan het leren in groep 3. We geven inzicht in deze ontwikkelingsgebieden en lichten toe hoe er in Semsom rekening gehouden is met deze hedendaagse inzichten.

• De motorische ontwikkeling
• De cognitieve ontwikkeling
• De sociaal-emotionele ontwikkeling
• Leren in groep 3
• Hoe zit dit in Semsom?
• Wat kunnen ouders thuis doen?

De motorische ontwikkeling

Gedurende de kleuterperiode is de kleine motoriek gestimuleerd door allerlei activiteiten, zoals vouwen, knippen, tekenen en bouwen met Duplo en Lego. Hierdoor is het in groep 3 mogelijk om bewegingen vanuit de pols te maken, die nodig zijn voor het schrijven van cijfers en letters. Om goed te kunnen schrijven is de rijping van de hersenen en samenwerking van de hersenheften noodzakelijk. Dit is bij de meeste kinderen bij de overgang naar groep 3 voldoende gevorderd. Verdere rijping van de motorische vaardigheden vraagt in groep 3 aandacht voor bewegen en speels oefenen van de kleine motoriek.

Bij meisjes verloopt de ontwikkeling van de kleine motoriek in de regel voorspoediger dan bij jongens.

De cognitieve ontwikkeling

De denkontwikkeling maakt gedurende de peuter- en kleuterontwikkeling een enorme sprong. Dit heeft te maken met de hersenontwikkeling. Gedurende de kleuterperiode wordt een solide basis aangemaakt, waardoor het kind in groep 3 steeds beter in staat is om leertaakjes uit te voeren. In het brein zijn gedurende de kleuterperiode alle belangrijke neurale netwerken tot stand gekomen. Vanaf het eind van de kleuterperiode worden reeds aanwezige verbindingen tussen neuronen steeds efficiënter in het uitwisselen van informatie. Dit gebeurt met name in de prefrontale cortex, dat deel van de hersenen waar de complexere vaardigheden mee worden aangestuurd. Een kleuter heeft o.a. geleerd om blokjes op minimaal twee eigenschappen te sorteren of een groepje van 6 blokjes in één keer te overzien. Ook eerste vaardigheden op het gebied van splitsen en tellen zijn verworven. Dit is pas mogelijk na rijping van de hersenen en na veel ervaringen op dit gebied gedurende de kleuterperiode.

Beheersing van deze complexere taakjes zijn van belang bij de start van het rekenen in groep 3. Ook lezen en schijven en begrijpen van de betekenis van allerlei tekens, zoals letters en cijfers, kan pas in groep 3 goed worden geoefend. Dit kan worden uitgebreid als het brein er door voldoende stimulatie klaar voor is.

De sociaal-emotionele ontwikkeling

Een jonge kleuter denkt dat alles wat hij ziet en denkt ook door de ander zo wordt ervaren. Tegen de tijd dat het kind in groep 3 zit, heeft hij geleerd dat anderen dit heel anders kunnen ervaren. Dit is van belang om met andere kinderen aan een opdracht te kunnen werken.

Een kleuter laat zich makkelijk afleiden van zijn ‘taakje’ als dit niet motiverend voor hem is. Een kind in groep 3 kan zijn gedrag al veel meer sturen en doen wat de juf van hem vraagt. Hij rondt zijn taak af omdat hij heeft ervaren dat hij dan een compliment van de juf krijgt.

De executieve functies ofwel de regelfuncties van de hersenen die zorgen dat kinderen een taak kunnen plannen, organiseren en afronden zijn rond het zevende levensjaar voldoende ontwikkeld om ook het meer formelere karakter van taken te kunnen uitvoeren.

Leren in groep 3

Kinderen in groep 3 leren ook nog spelenderwijs. Dit spelen heeft deels een ander karakter. Om de executieve functies te verstevigen en daarmee de leervoorwaarden te vergroten vraagt dit m.n. begeleide en geleide spelvormen.

Om specifieke reken- en wiskundevaardigheden te leren hebben kinderen baat bij een instructie die kinderen niet alleen vaardigheden en technieken modelt, maar de kinderen ook actief de instructiestof onder begeleiding van de leerkracht en met elkaar laat oefenen. Om de leerstof goed te laten inslijpen zijn verschillende oefenvormen van belang. Daarnaast blijkt uit recenter onderzoek dat bewegen tijdens het oefenen leerwinst bij rekenen en spelling oplevert en ook de executieve functies verbetert (Effecten van fysieke activiteit op cognitie en de hersenen van kinderen in het primair onderwijs okt. 2015 RUG).

In groep 2 lag het accent bij het voorbereidend rekenen op het informeel handelen. In groep 3 maken kinderen zich rekenvaardigheden zoals tellen, structureren, verkort tellen, splitsen, optellen en aftrekken in het getallengebied tot 20 eigen. In groep 3 kunnen kinderen op verschillende handelingsniveaus hiermee bezig. Ze kunnen in groep 3 dus handelend zes voorwerpen verdelen in twee groepjes, kunnen dit tekenen m.b.v. een splitspaal , maar ook koppelen aan de opgave 2+4=6. Het pendelen tussen deze niveaus en deze met elkaar verbinden wordt gaandeweg in groep 3 verwacht.

Tegen het eind van groep 3 oriënteren de kinderen zich ook op het getallengebied tot 100. Tevens wordt er dan een begin gemaakt met het automatiseren van de splitsingen en de basisbewerkingen tot 10. Om het formeel rekenen tot 100 stevig op en uit te bouwen hebben kinderen in groep 3 veel afwisselende herhaling en gerichte automatisering nodig.

Hoe zit dit in Semsom?

In Semsom houden we op verschillende manieren rekening met de hedendaagse inzichten in de ontwikkeling van jonge kinderen:

• De bladspiegel en de schrijflijnen houden rekening met de groei in motorische vaardigheden van kinderen in groep 3.
• De opbouw van onze leerlijnen is dusdanig dat kinderen die op verschillende handelingsniveaus toe leren te passen.
• Gebruik van Het GRRIM – instructiemodel ( Gradual Release of Responsibilty Instruction Model (Pearson & Gallagher 1983) waarbij kinderen steeds meer actief met de instructiestof bezig zijn).
• De systematische aandacht voor automatiseren van onderliggende rekenvaardigheden.
• De vele suggesties voor begeleide- en geleide spelvormen en daarnaast ruimte voor vrij spel in de rekenhoek.
• Elke dag aandacht voor bewegend leren.

Wat kunnen ouders thuis doen?

We zetten het op een rijtje.