Buiten spelen en het belang van een rijke buitenspel omgeving
Schatkist Editie 3 biedt kinderen een rijke context, waarbinnen zij spelenderwijs de wereld om zich heen leren begrijpen. Spel is dé leidende activiteit bij dit ontdekkend en betekenisvol leren. Dat spel komt niet alleen tot stand in een rijke binnenspelomgeving, maar juist ook buiten (Caminada & Leenders, 2016). Of het nu goed of slecht weer is, buitenspel draagt bij aan de totale ontwikkeling van het kind. Het is dus goed om een dagelijks vrij of begeleid spelmoment in te plannen. Buitenspel is er niet alleen om te spelen, maar ook om grenzen te verleggen, te ordenen en ontdekkingen te doen.
Door Astrid Geudens en Emilie Groot
Wil je het artikel nalezen, printen of bewaren, download hier het pdf-bestand.
Buiten spelen als vaste routine
Binnen elk anker in Schatkist is er per ankerfase een activiteit voor begeleid buitenspel. Die activiteit is vrij in te plannen, vindt meestal plaats op het schoolplein en sluit altijd aan bij de betekenisvolle context van het anker. Het schatkistlied ‘Naar buiten’ gebruikt u als vast herkenningspunt om met de kinderen naar buiten te gaan.
Een rijke buitenspeelomgeving
Op het schoolplein wordt door kinderen vaak ‘vrij gespeeld’. Een rijke buitenspelomgeving biedt kinderen de ruimte om te komen tot verschillende vormen van spel, zoals bewegingsspel, regelspel, fantasie-/rollenspel, constructief spel, natuurspel en rustig spel (Zaal, 2013). De indeling van de ruimte biedt houvast bij de keuzes die de kinderen maken bij het spelen en ontdekken. Zo kan een afwisseling in zones ontstaan door het toepassen van verschillende ondergronden, zoals tegels, zand, gras of andere natuurlijke materialen.
Naast zones die geschikt zijn voor het ontdekken van de natuur en het spelen met zand en water zijn er zones waar tik-en renspelletjes gespeeld kunnen worden. Ook het bewegen met rijdend materiaal en zones voor klimmen, klauteren en balanceren vragen om specifieke aandacht.
Tot slot zijn er plaatsen waar kinderen zich kunnen terugtrekken en tot rust kunnen komen en/of tot fantasiespel komen. Niet alleen de indeling van de ruimte maar ook de inzet van materiaal ondersteunt het spel. Klim-en klautermateriaal roept immers een andere vorm op van spel dan verkleedspullen of natuurlijk materiaal (Böttger, S., Langbein, J., & Memelink, D. (2016).
Buitenspelactiviteiten in de ankers van Schatkist
Die keuzes voor plekken en materialen zijn ook gemaakt bij de buitenspelactiviteiten in de verschillende Schatkistankers. In het anker ‘Doen alsof’ spelen de kinderen op het schoolplein bijvoorbeeld de situaties na die de hoofpersonen Kalle en Kiki meemaken in het voorleesboek. Zo spelen ze met paardentuigjes of touwen dat ze paardje rijden. Naast het spelen van rollenspel worden ook kansen gecreëerd voor constructiespel doordat kinderen worden uitgedaagd een stal, springhek en/of waterbak te maken voor de paarden. En bijvoorbeeld in het anker ‘Eten en drinken’ maken de kinderen in met natuurlijke materialen stenen- en takjessoep in een grote pan. Met het rijdend materiaal en een emmer als boodschappentas spelen ze dat ze boodschappen doen en de ingrediënten voor de soep verzamelen.
Tijdens het ankerthema ‘Restaurant’ wordt de zandbak omgetoverd tot pizzarestaurant en gebruiken de kinderen de natuurlijke materialen om de pizza te versieren. Het rijdend materiaal wordt ingezet om de pizza’s te bezorgen.
Doelgericht buiten spelen
De buitenspelactiviteiten in Schatkist lenen zich niet alleen voor de motorische ontwikkeling. Ook het sociaal-emotionele en de meer cognitieve ontwikkelingsgebieden staan centraal. Er zijn tal van betekenisvolle kansen voor wereldoriëntatie en/of situaties waar vaardigheden op het gebied van wetenschap & technologie meteen kunnen worden geïntegreerd in betekenisvol spel.
In het anker Start gaan de kinderen buiten bijvoorbeeld op zoek naar een schat. Ze begraven schatten in de zandbak en maken vervolgens een pijlenroute en volgen die dan om de verstopte schat (steen) op te sporen. In deze activiteit passen de kinderen sociale en motorische vaardigheden toe en doen ze rekenervaringen op die aansluiten bij het domein meetkunde (oriënteren en positiebepaling).
Buitenspel en 21e-eeuwse vaardigheden
Dankzij buitenspel kunnen de kinderen nieuwe ervaringen opdoen. Ze krijgen een grotere mate van vrijheid om dingen uit te proberen zonder de beperkingen die bij een binnenomgeving horen. Zelfs met het spelmateriaal van binnen is er buiten meer mogelijk. Dankzij dit bredere scala aan ervaringen, ontstaan nieuwe kansen om samen te werken en problemen op te lossen. En die vaardigheden zijn juist zo belangrijk bij het leren in de 21e eeuw. De spelopdrachten in Schatkist dagen kinderen uit tot samenwerken, kritisch denken en probleem oplossen.
In het anker ‘Gezondheid’ wordt bijvoorbeeld een spelparcours uitgezet op het schoolplein. De kinderen oefenen hier niet alleen in tweetallen hoe je op klossen loopt en hoe je met klossen over een touw stapt, maar ook hoe ze in de zandbak een sportparcours kunnen maken met planken, pylonnen en touwen.
Buiten onderzoekend en ontdekkend leren
Buitenspel biedt kinderen een uitgelezen kans om zich te verwonderen, te ontdekken en samen op onderzoek uit te gaan. Jonge kinderen hoeven nog niet alles te begrijpen. Maar gewoon al nieuwsgierig zijn naar hoe iets werkt, helpt om meer grip te krijgen op de wereld om hen heen.
Een mooi voorbeeld is het verschijnsel ‘schaduw’. Schatkist nodigt de kinderen juist uit om dit fenomeen buiten te ontdekken, zoals in het anker ‘Buiten spelen’. Spullen van buiten kunnen binnen dan weer een plek krijgen op de schatkisttafel, in de bouwhoek of huishoek, of ze vormen het startpunt van een rijke ontdekactiviteit in de ontdekhoek.
Buitenspel en risico’s nemen
Buitenspel gaat ook hand in hand met het leren proberen en het inschatten van risico’s tijdens het spelen. Vertrouwen, avontuur, lef, plezier in het aanpakken van het onbekende, de vaardigheid risico’s in te schatten en te managen en het weten tot waar iets nog veilig is …, het zijn stuk voor stuk belangrijke leervoorwaarden. Allemaal dragen ze bij aan de ontwikkeling van krachtige, ‘capabele leerders’.
Het nemen van risico’s stelt kinderen in staat om zichzelf verder te ontwikkelen en hun grenzen te verleggen. Ze gaan op zoek naar variaties voor het gewone en vertrouwde en proberen nieuwe ideeën uit. Uitproberen hoe je met gewone dingen als dozen, planken en andere spullen uit oma’s schuurtje nieuwe ervaringen kunt opdoen bij het buiten spelen is dan ook niet voor niets een belangrijk accent in het anker ‘Buiten spelen’. Kinderen leren zich (impliciet) afvragen waar je veilig buiten kunt spelen. Kan dat wel op de stoep? en hoe maak je een veilige klim-en klauterplek?
Het anker ‘Buiten spelen’ uit Schatkist editie 3 zet alle facetten van het buitenspel een keer extra in het licht. Maar of het nu gaat om vrij of begeleid buiten spelen, elk Schatkistanker biedt de kinderen kansen om te genieten en te leren van het rijke buitenspel.
Probeer gratis uit!
Twee gratis buitenactiviteiten voor kleuters.
Lees meer over Schatkist editie 3 of neem direct contact met ons op!
Bronnen en links
Böttger, S., Langbein, J., & Memelink, D. (2016). Materialen doen ertoe! Een praktijkboek voor het werken met jonge kinderen. Deel B 14. Materiaal voor buitenspel (377-398). Heeswijk-Dinther: Esstede BV.
Caminada, G., & Leenders, Y. (2012). Buitenspelen in het zonnetje, de speelplaats als krachtige leeromgeving. www. buitenspeleninhetzonnetje.nl. Zaal, A. (2013).
Ontwikkelingskansen door buitenspelen. Een rijke en boeiende buitenspelomgeving. De wereld van het jonge kind, februari, 16-19.
