Allemaal op ontdekkingsreis met de Club van Zoem

Vanaf schooljaar 2024-2025 is de nieuwste methode voor aanvankelijk lezen beschikbaar. Speerpunt van de Veilig leren lezen Zoem-versie? Vanuit één leergemeenschap meegroeien met het kind. Dr. Astrid Geudens, onderzoeker taal- en leesdidactiek van Thomas More (Associatie KU Leuven), en Maud van Druenen MSc., onderwijsadviseur, orthopedagoog en leerkracht vertellen waarom dat zo’n belangrijk onderdeel is van een methode voor aanvankelijk lezen.

De nieuwe Veilig leren lezen is gebaseerd op de laatste wetenschappelijke inzichten en didactische expertise. En sluit naadloos aan bij de adviezen van bijvoorbeeld Dyslexie Centraal en de Brede vakinhoudelijke richtlijn dyslexie. De nieuwe Zoem-versie benadrukt de verbinding tussen álle leerlingen. De klas is één leergemeenschap. ‘Leerkrachten worstelen vaak met grote verschillen in hun groep. Sommige kinderen lezen bij de start al vlot in kinderboeken, terwijl andere klasgenootjes nog niet komen tot de koppeling tussen letters en klanken. Goed bedoeld wordt er dan soms gewerkt met niveaugroepjes, telkens met andere doelen. Dit vanuit de gedachte dat de druk voor de zwakke lezers te hoog zou zijn en de sterke lezers worden tegengehouden’, zegt Astrid.

Leren van en met elkaar

‘Hoe goed bedoeld divergent werken ook lijkt, onderzoek laat zien dat het tot grotere verschillen leidt. Zwakke lezers worden niet meer uitgedaagd in de zone van de naaste ontwikkeling en raken steeds verder achterop. Sterke lezers komen op een eilandje terecht.’ In de nieuwe leesmethode leren kinderen van en met elkaar. Samen zijn ze de Club van Zoem en gaan ze op ontdekkingsreis: onder leiding van Zoem de bij en met de hulp van Mik de robot die ook leert lezen.

Doelen behalen

De Zoem-versie legt de lat hoog. ‘Hoge verwachtingen bevorderen leersucces en geven iedereen een eerlijke kans’, legt Astrid uit. ‘In plaats van doelen te verlagen, kijk je wat er nodig is om ze te bereiken. Onderzoek laat zien dat leerkrachten onbewust minder spreekkansen en ondersteunende feedback geven aan kinderen voor wie ze lagere doelen stellen.’ De nieuwe methode ondersteunt leerkrachten daarom met wegwijzers met praktische handelingsadviezen. Maud: ‘Het is erg belangrijk om kinderen die het nodig hebben op een veilige manier uit te dagen. Waardoor uiteindelijk iedereen groeit.’

Gemeenschappelijk starten vanuit leerdoel

Ook voor kinderen die groep 3 lezend binnenkomen, biedt de methode genoeg uitdaging. ‘We denken als volwassenen nogal snel dat we kinderen die de vooropgestelde doelen hebben bereikt voor technisch lezen, steeds maar hogere technische doelen moeten meegeven. We vergeten echter dat kennis ook hele andere facetten bevat en je die kennis ook kan verrijken en verdiepen’, geeft Maud aan. De instructie voor technisch lezen start met de hele groep vanuit hetzelfde leerdoel. Hierdoor gaat de hele groep er samen voor. Astrid: ‘Laat je kinderen die al kunnen lezen alleen maar teksten lezen, dan weet je niet of ze ook op woordniveau voldoende kennis opbouwen. Woordspecifieke kennis is cruciaal voor een duurzame leesvaardigheid.’ Daarom werkt de methode ook voor sterke lezers. De uitdagingsdoelen voor technisch lezen borgen de kennis.

Iedereen snuffelt aan uitdagingen

Iedere leerling krijgt bovendien uitdaging op maat via Snuffel de hond. Die snuffelt aan pittige woorden, teksten en opdrachten. Staat Snuffel op pagina’s of in opdrachten, dan vinden leerlingen daar een ‘veilige’ uitdaging: woorden waarvan ze de letters allemaal geleerd hebben maar het woordtype uitdagender is. De hond staat ook op de kaft van het leesboek, werkboek en Veilig & vloeiend: dit materiaal biedt uitdagingsdoelen voor technisch lezen. Alle kinderen kunnen dus snuffelen op hun eigen niveau.

Rijke kennis en taal in ankers

Lezen is ook leren, denken en voelen. In tien thematische ankers in een schooljaar worden leerlingen ondergedompeld in wereldoriënterende, kennisrijke en taalrijke thema’s. Maud legt uit: ‘Elk anker start met een ankervraag, bijvoorbeeld: Waarom zou je bewegen? In de lessen, (info)teksten en verhalen zijn telkens haakjes met wereldoriëntatie, bijvoorbeeld door de vraag: Hoe beweeg je in de ruimte? De vragen maken kinderen nieuwsgierig en dagen uit om hun eigen leervragen te stellen. Ook motiveert deze manier van onderwijs de groep om samen oplossingen te zoeken. Astrid: ‘Hiermee bouwen kinderen rijke netwerken van kennis en woorden en door onderwerpen in samenhang uit te lichten, te laten ervaren en toe te passen creëer je heel veel haakjes. Al die haakjes samen leiden tot beter begrip.’

Meer dan technisch lezen

Naast routines voor het automatiseren en borgen zijn er ook routines voor het toepassen van leesvaardigheid en kennis in een betekenisvolle context. Maud: ‘Lezen is meer dan het kunstje van het technisch lezen. Het gaat ook om het opbouwen van begrip en kennis. Door samen te lezen, samen in gesprek te zijn over de inhoud van de tekst en prikkelende leesvragen te beantwoorden, breng je als leerkracht de hele groep in verbinding met waar lezen écht over gaat.’

Uniek: interactief lezen

Samen zoeken naar oplossingen is een rode draad door de methode. Interactief lezen stimuleert de nieuwsgierigheid én zorgt voor een mooi gesprek tussen leerlingen. Maud: ‘De les start met een tekstgerichte leesvraag of een prikkelende bewering. De leerkracht leest met de leerlingen een samenleestekst. Vervolgens lezen leerlingen zelfstandig verschillende teksten: kinderen die de letters nog leren, krijgen in hun tekst andere informatie dan leerlingen die al vloeiend lezen. Samen vinden ze het antwoord. Kinderen zijn ook echt benieuwd wat de ander ontdekt heeft. Vanaf het moment dat alle leerlingen de letters kennen, lezen ze dezelfde tekst. Het gaat er dan immers niet meer om technisch uit te dagen, maar juist de kennis, het begrip en de inleving van kinderen te voeden.’

Met iedereen uit groep 3 op missie!

En er zijn meer manieren waarop de methode het groepsgevoel versterkt. Aan het eind van elk anker gaat de groep op missie. Maud: ‘Via een audiofragment, mail of filmpje krijgt de club een vraag of probleem voorgeschoteld. Hiermee gaan ze op een creatieve manier aan de slag. Bij het anker Bewegen maar! maken ze tijdens hun missie bijvoorbeeld een zotte zweet- en zweefbaan waarin het geleerde uit het anker terugkomt.’

En over bewegen gesproken: iedere dag zijn er kansen om te bewegen. Door kinderen bijvoorbeeld op een letterrap te laten bewegen, zijn ze daarna weer met hun volle aandacht bij de les. Het beweegmoment beantwoordt aan de wens van leerkrachten om dit een plek in de methode te geven.

Eigen regie voor de leerkracht

De nieuwe Veilig leren lezen Zoem-versie geeft de leerkracht volop houvast om goed geïnformeerd en met vertrouwen aan de slag te gaan. En geeft de leerkracht de regie. Astrid: ‘Door met een vaste opbouw te werken en sterk in te zetten op routines, gaat er geen onderwijstijd verloren: leerkracht en leerlingen weten wat ze kunnen verwachten. Bovendien worden de lesbeschrijvingen zo veel bondiger en praktischer. Zo zet je een methode in zoals bedoeld: als een hulp bij je onderwijs’. De leerkracht heeft met de Zoem-versie alle tools in handen voor goed en motiverend leesonderwijs voor de héle groep.

Meer weten?

Op onze lesmethode-pagina vind je meer informatie over Veilig leren lezen Zoem-versie. Ook kan je een zichtzending aanvragen, zodat je het materiaal met eigen ogen kunt bekijken.