Taal en wereldoriëntatie: een gelukkig huwelijk
Auteur: Ron Meijer
Misschien kan ik beter zeggen dat het een gelukkig huwelijk kán worden. Want op veel scholen hebben taal en wereldoriëntatie elkaar nog niet gevonden. En dat is best vreemd, want taal en wereldoriëntatie hebben elkaar niet alleen nodig, ze vullen elkaar aan als yin en yang. Wereldoriëntatie heeft taal nodig om de wereld begrijpelijk te maken en taal heeft inhoud nodig, en die kan wereldoriëntatie leveren.
Gezamenlijk doel: een beeld geven van de wereld
Behalve die afhankelijkheid is er ook een gezamenlijk doel. Wereldoriëntatie gaat over een wereld die niet altijd in het zicht is van leerlingen. De wereld van vroeger is verdwenen en aardrijkskunde is vaak letterlijk te ver van hun bed. Om de wereld van toen en daar zichtbaar te maken gebruikt het wereldoriëntatieonderwijs beeldvormers. Dit zijn niet alleen afbeeldingen, maar ook voorwerpen, een gastspreker en teksten. En hier ligt de kans. Dit creëren van een beeld beoog je ook met begrijpend lezen. De hoogste vorm van lezen is volgens het situatiemodel dat er een beeld ontstaat in je hoofd. Dus zowel bij wereldoriëntatie als bij lezen met begrip werk je naar hetzelfde toe: de leerlingen een goed beeld van de wereld geven.
Wereldoriëntatie heeft taal nodig om de wereld begrijpelijk te maken en taal heeft inhoud nodig, en die kan wereldoriëntatie leveren
Een kleine oefening
Lees deze tekst: ‘Een speler staat in buitenspelpositie als hij zich dichter bij de doellijn van de tegenstander bevindt dan de bal en de vóórlaatste tegenstander (inclusief de doelman). Als de speler zich op dezelfde hoogte als de voorlaatste tegenstander (of meerdere tegenstanders tegelijkertijd) bevindt, staat hij niet in buitenspelpositie.’
Kun je nu uitleggen wie er buitenspel staat? Of wist je dat al vóórdat je de tekst las? Misschien dat de voetballers in je groep de bovenstaande tekst maar vluchtig hoeven te lezen, want als je kennis hebt over een onderwerp, begrijp je een tekst daarover sneller of beter. En andersom geldt ook: zonder kennis kan een tekst betekenisloos zijn.
Je begrijpt beter wat je leest als je kennis hebt over het onderwerp
Een virtueuze cirkel
Dat brengt ons bij de allerbelangrijkste reden om wereldoriëntatie te verbinden aan het lezen van teksten: je begrijpt beter wat je leest als je kennis hebt over het onderwerp. Op zijn beurt verdiept en verbreedt een rijke tekst je kennis zodat je steeds moeilijkere teksten kunt begrijpen. Teksten combineren met wereldoriëntatie levert een virtueuze cirkel (dus een positief effect) op.
Rijke teksten
Het oefenen met leesbegrip gaat in de praktijk tijdens de lessen wereldoriëntatie meestal op een natuurlijke manier. Om de opdrachten te maken, moeten de leerlingen immers gericht aan de slag gaan met de tekst- en beeldbronnen die erbij staan. Door gericht te zoeken in de bronnen zijn ze al bezig met leesbegrip: ze proberen de structuur van een tekst te doorzien, ze vinden oorzaak- en gevolgrelaties en ze halen relevante informatie uit tabellen: tekstbegrip in optima forma dus! Een belangrijke voorwaarde daarbij is wel dat het rijke teksten zijn.
Wat is een rijke tekst? *
- In rijke teksten valt veel te ontdekken. Door rijke teksten te lezen breid je je kennis over jezelf en de wereld uit.
- Rijke teksten bevatten rijke taal, zijn zoveel mogelijk authentiek, met laagfrequente woorden, verschillende zinsverbanden, figuurlijk taalgebruik, enzovoort.
- Zowel eenvoudige als complexe relaties komen voor, zoals chronologische relaties, oorzaak-gevolgrelaties, middel-doelrelaties en vergelijkingen.
*) Gebaseerd op de definitie van rijke teksten van SLO.
Meerdere teksten
Wat ook bijdraagt aan goed leesbegrip is om meerdere teksten over één onderwerp te lezen. Hierdoor kunnen leerlingen hun kennis uitbreiden en verdiepen. Ook kunnen ze de gelezen teksten met elkaar vergelijken en erover in gesprek gaan.
Rijke teksten in methode wereldoriëntatie
De nieuwste methode voor wereldoriëntatie, Code D, zit vol met rijke teksten over interessante onderwerpen uit de natuur, over de aarde, de geschiedenis en over techniek. Bronnen die nieuwsgierig maken en aanzetten tot diepgaand lezen. Nieuwsgierig? Lees hier meer over rijke teksten in Code D.
Doris, magazine over wereldoriëntatie
Wil je meer lezen over het belang van wereldoriëntatie? En leuke praktische tips die je direct kunt inzetten tijdens jouw wereldoriëntatielessen? De Doris special Wereldoriëntatie, een magazine van Zwijsen, helpt jou om je visie op wereldoriëntatie en burgerschap te bepalen en biedt inspiratie en handvaten voor wereldoriëntatie op school.
